کودک آزاری پدیدهای شامل آزار روانی، جسمی، جنسی، کودکان و بهره کشی از آنها. به دلیل تأثیرات مخرب بسیاری که این اتفاقات بر روی جسم و روان کودکان میگذارد و به منظور حفظ سلامت روان نسل آینده و حفظ جایگاه کودکان به عنوان یک انسان و نهادینه کردن ارزشهای انسانی، در تمامی دنیا اقدامات بسیاری برای مبارزه با این معضل صورت میگیرد.
در ایران قانون جدید مبارزه با کودک آزاری در سال ۱۳۸۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و رسما به دستگاههای اجرایی و قوه قضائیه ابلاغ گشت. البته از پیشتر نیز قوانینی در این زمینه وجود داشتند و کم و بیش اجرا میشدند.
طبق مفاد این مصوبه در سال ۱۳۸۱، تمامی اشخاص زیر ۱۸ سال، اعم از پسر یا دختر، مصداق کودک محسوب میشوند و شامل حمایت مفاد این مصوبه نیز میباشند. همچنین هرگونه آزار جسمانی یا روانی به کودک، مصداق کودک آزاری برآورد شده و شامل مجازاتهای مشخص است.
همچنین هرگونه بهره کشی از کودک در کارها و اعمالی مانند قاچاق، خرید و فروش، فعالیتهای غیر قانونی و عرضه جنسی، شامل مجازات حبس و جریمهی نقدی نیز میباشد.
طبق این قانون، تنبیه پدر و مادر اگر از حدود عدول نکرده باشد، نمیتواند مصداق کودک آزاری باشد و امکان شکایت از آن وجود ندارد. از این نظر تنبیهات پدر و مادر تا زمانی که نشاندهندهی آسیب فیزیکی جدی نباشد، عموما مورد پیگیری غذایی قرار نمیگیرد.
همچنین تمامی افراد یا موسساتی که مسئولیت سرپرستی از کودکی را بر عهده دارند، موظف هستند که در صورت مشاهده، مراتب کودک آزاری را به مراجع قضایی گزارش کنند که در غیر این صورت، خود نیز شامل مجازات و جریمه خواهند شد.
مسئلهی دیگری که حائز اهمیت است، این است که چنانچه بتوان جرم صورت گرفته را با عنوان دیگری در دادگاه پیگیری کرد که مجازات آن اشد بر مجازات کودک آزاری باشد، این اقدام صورت خواهد گرفت. برای مثال عمل تجاوز جنسی به یک کودک با وجود اینکه کودک آزاری است و اما در دادگاه با عنوان تجاوز پیگیری شده که در صورت اثبات مجازات آن نیز سنگینتر از جرم کودک آزاری است. البته در پارهای از مواقع، علی الخصوص با حضور وکیل مجرب، میتوان اثبات صدمات روانی و جسمانی دیگر، حکم به کودک آزاری را هم از دادگاه اخذ کرد.
چنانچه کودک آزاری مشاهده کردید و خواستید آن را گزارش دهید، لازم است فوراً هم از طریق کلانتری محل و پلیس۱۱۰ و هم از طریق شماره تماس ۱۲۳ که مربوط به اورژانس اجتماعی است، این کار را انجام دهید.
مجازات کودک آزاری در قانون چیست؟
- چنانچه کودکی مورد بهرهکشی و سوء استفاده در مشاغل ممنوعه از قبیل خرید و فروش مواد و قاچاق قاچاق قرار گیرد، علاوه بر جبران خسارات وارده، از شش ماه تا یک سال زندان و جزای نقدی محکوم میشود.
- هرگونه صدمه و آزار و اذیت شامل شکنجه جسمی و ضرب و شتم کودک و هرگونه صدمات روحی مانند نادیده گرفتن عمدی سلامت کودک و همچنین جلوگیری از تحصیل کودک، تا شش ماه حبس و جزای نقدی را شامل میشود.
- چنانچه سرپرست چه حقیقی و چه حقوقی (اعم از افراد یا سازمانهایی که سرپرستی را بر عهده دارند.) کودک آزاری را نسبت به کودک مشاهده کند، اما آن را به مراجع غذایی گزارش نکند و این وظیفهی خود را به جا نیاورد، شامل مجازات حبس تا شش ماه و جزای نقدی میشود.
- جرایم نقدی و حبس تعزیری بنا بر مصوبات روز اعلام میشود و دادگاه در خصوص آن تصمیم گیرنده است. و بنا بر شدت جرم و تشخیص قاضی نیز میتواند متفاوت باشد.
- همچنین در بستر خانواده، پدر و جد پدری به عنوان سرپرستان کودک متفاوت از دیگر خویشان، حتی مادر میباشند. از این رو، امکان مطرح شدن شکایت کودک آزاری از دیگر خویشان ممکن است و شامل تبصرهی تنبیه توسط خانواده نمیگردد.
- در این موارد، حتی خود کودکان نیز میتوانند با شمارههای مربوط و نهادهای پیگیری کننده تماس بگیرند و این موضوع توسط آنها رسیدگی میشود.
روند شکایت از کودک آزاری
کودک آزاری از جمله جرائم عمومی است که شکایت از آن احتیاج به شاکی خصوصی ندارد و میتواند توسط هر فرد، ارگان یا نهادی پیگیری شود. لذا افراد میتوانند به صورت خصوصی این مورد را گزارش و از آن شکایت کنند و به کلانتریها گزارش کنند.
همچنین اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی نیز یکی از نهادهایی است که پیگیر چنین جرائمی است و میتوان با تماس و گزارش دادن به این نهاد و مطلع کردنشان، نسبت به برخورد با جرم صورت گرفته، موجبات جلوگیری از این اتفاقات را فراهم آورد.
از این رو قابل تقدیر است اگر جامعه به مفاسد پیرامون خود اهمیت داده و شهروندان موارد کودک آزاری توسط مجرمین را گزارش نمایند. لازم به ذکر است که شکایت کودک آزاری شامل آزار کودکانی که بیشناسنامه هستند هم میشود. نتیجتا سوء استفاده از کودکان کار و آزار آنها نیز میتواند مصداق کودک آزاری باشد و مجازات برای خاطیان به همراه داشته باشد.اخیراً قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب۲۳/۲/۹۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است که در آن طفل را هر فردی که به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد می داند و تمام افرادی که به سن هجده سال تمام شمسی نرسیده اند را مشمول این قانون نموده است و مطابق ماده ۴ آن دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضائیه به منظور ایجاد زمینه های همکاری با سایر نهادها، تهیه گزارش های موردی یا ادواری در حوزه قضائی هر استان تحت نظر رئیس کل آن حوزه تشکیل مستقر شده است. بند الف ماده ۳۰ و ماده ۳۱ قانون مذکور تصریح نموده که با تقاضای طفل و نوجوان بعنوان شاکی خصوصی در جرم عمومی اقدام می گردد.ماده ۳۸ تصریح نموده که والدین ، سرپرست قانونی و وکیل طفل و نوجوان حق حضور در جلسات دادرسی و ارائه نظر را دارند.
