جرایم رایانه ای و جرایم سایبری زیرمجموعه هایی از اعمال مجرمانه هستند که در بستر اینترنت بروز پیدا می کنند. این جرایم در فضایی کوچک تر از کل اینترنت اتفاق می افتند و عموماً یکی از انواع متنوع جرایم اینترنتی به شمار می آیند. فضای سایبری یا فضای مجازی فضایی است که انواع جرایم رایانه ای به شکل های گوناگون در آن مشاهده می شوند. این فضا قابلیت های بسیار مفیدی در اختیار کاربران قرار می دهد. در عین حال افرادی نیز هستند که بی توجه به عواقب کار خود مسیرهایی اشتباه را در پیش می گیرند.
جرایم رایانه ای کدام است؟
با توجه به آن چه که در رابطه با جرایم رایانه ای گفته شد این جرایم را موارد زیر تشکیل می دهند:
- جاسوسی رایانه ای در فضای مجازی
- جعل رایانه ای
- سرقت رایانه ای
- جرایم رایانه ای در فضای مجازی
جاسوسی رایانه ای در فضای مجازی
جاسوسی رایانه ای در جرایم رایانه ای بر اساس ماده (۳) قوانین مربوط به آن ذکر شده است. هیچ کس به صورت غیر مجاز نمی تواند درباره داده سری که در حال انتقال یا ذخیره شدن است کاری انجام دهد. این انتقال و ذخیره داده های سری ممکن است در سیستم های مخابراتی، رایانه ای و یا حامل های داده باشد. داده ای را داده سری می گویند که در صورت افشا شدن باعث لطمه زدن به منافع ملی یا امنیت کشور می شود. فعالیت های مجرمانه ای که در این رابطه وجود دارند عبارت هستند از:
دسترسی یا شنود داده ها
- نوع اعمال مجرمانه: دسترسی، تحصیل و یا شنود غیر مجاز داده های سری در حال انتقال
- مجازات قانونی: حبس از یک تا ۳ سال یا جزای نقدی و یا هر ۲ مجازات با هم
در دسترس قرار دادن داده ها برای اشخاص
- نوع اعمال مجرمانه: در دسترس قرار دادن داده های سری برای افرادی که فاقد صلاحیت برای این دسترسی هستند
- مجازات قانونی: حبس از ۲ تا ۱۰ سال
در دسترس قرار دادن داده ها برای مجموعه ها
- نوع اعمال مجرمانه: در دسترس قرار دادن یا افشای داده های سری برای شرکت، سازمان، دولت، گروه بیگانه یا عاملان آن ها
- مجازات قانونی: حبس از ۵ تا ۱۵ سال
نقض تدابیر امنیتی سیستم های مخابراتی یا رایانه ای
ماده (۴) قانون جرایم رایانه ای به جرمی ارتباط دارد که نقض تدابیر امنیتی سیستم های مخابراتی یا رایانه ای را انجام می دهد. این نقض قوانین به قصد دسترسی به داده ای سری صورت می گیرد. مجازاتی که برای این نوع از جرایم سایبری اعمال می شود یکی از ۳ حالت زیر است:
- حبس از ۶ ماه تا ۲ سال
- جزای نقدی از ۱۰ تا ۴۰ میلیون ریال
- هر دو نوع مجازات جرایم سایبری همراه با هم
کوتاهی مأموران دولتی در حفظ داده ها در فضای مجازی
ماده (۵) قانون جرایم رایانه ای به مأموران دولتی مربوط می شود که وظایفی در رابطه با موضوعات ذکر شده در ماده (۳) برعهده دارند. آن ها یا مأمور حفظ داده سری هستند یا این داده یا سیستم های مربوط به آن در اختیار آن ها قرار گرفته است. با هر قصوری اگر این داده ها و یا سیستم ها در دسترس افراد فاقد صلاحیت قرار گیرد، مجازات شامل حال آن ها می شود. این مجازات ها عبارت هستند از:
- حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال
- جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال
- هر دو مجازات جرایم رایانه ای همراه با هم و انفصال از خدمت از ۶ ماه تا ۲ سال
جعل رایانه ای در فضای مجازی
مواد قانونی مختلفی در رابطه با این نوع جرایم رایانه ای وجود دارند که شامل موارد زیر می شوند:
ماده ۶ قانون جرایم رایانه ای
هر فردی که در فضای سایبری اعمال زیر را انجام دهد به عنوان جاعل شناخته می شود. مجازات او می تواند شامل حبس یا جزای نقدی یا هر دو نوع مجازات باشد. حبس برای این نوع جرایم رایانه ای یک تا ۵ سال، مبلغ ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال یا هر دو نوع مجازات با هم است. این ۲ مورد اعمال مجرمانه عبارت هستند از:
- تغییر دادن اطلاعاتی قابل استناد، ایجاد یا وارد کردن اطلاعات به صورت متقلبانه
- تغییر دادن اطلاعات یا علامت ها در کارت های حافظه یا وارد کردن علامت ها و اطلاعات متقلبانه در آن ها
ماده ۷ قانون برای جرایم رایانه ای
- نوع اعمال مجرمانه: استفاده از اطلاعات، تراشه ها یا کارت ها با علم به مجعول بودن آن ها
- مجازات قانونی: حبس (یک تا ۵ سال)، جزای نقدی (از مبلغ ۲۰ تا ۱۰۰ میلیون ریال)، هر دو مجازات با هم (فقط یکی از این مجازات ها در نظر گرفته می شوند.)
ماده ۸ قانون برای جرایم رایانه ای
- نوع اعمال مجرمانه: غیر قابل پردازش کردن، تخریب، حذف یا مختل کردن غیر مجاز داده دیگری از حامل های داده، سیستم های مخابراتی یا رایانه ای
- مجازات قانونی: حبس (۶ ماه تا ۲ سال)، جزاي نقدي (۱۰ تا ۴۰ ميليون ريال)، هر دو مجازات جرایم سایبری همراه با یکدیگر (حکم تنها یکی از این مجازات ها صادر می شود.)
ماده ۹ قانون برای جرایم رایانه ای
- نوع اعمال مجرمانه: از کار انداختن و یا ایجاد اختلال به صورت غیر مجاز در سیستم های مخابراتی یا رایانه ای به هر شکل ممکن
- مجازات قانونی: حبس (۶ ماه تا ۲ سال)، جزاي نقدي (۱۰ تا ۴۰ ميليون ريال)، هر دو نوع مجازات برای جرایم رایانه ای همراه با هم (قاضی فقط یکی از این مجازات ها را لحاظ می کند.)
ماده ۱۰ قانون جرایم رایانه ای
- نوع اعمال مجرمانه: جلوگیری کردن از دسترسی افراد مجاز به دسترسی داشتن به داده ها یا سیستم های مخابراتی یا رایانه ای با انجام هر نوع کاری
- مجازات قانونی: حبس (از ۹۱ روز تا یک سال)، (مبلغ ۵ میلیون تا ۲۰ میلیون ریال)، هر دو مجازات جرایم رایانه ای با هم (یکی از این مجازات ها صادر می شود.)
ماده ۱۱ قانون جرایم رایانه ای
- نوع اعمال مجرمانه: انجام اعمال گفته شده در مواد قانونی (۸)، (۹) و (۱۰) علیه سیستم های مخابراتی و رایانه ای به کار رفته برای خدمات ضروری عمومی ( این کارها به منظور به خطر انداختن آسایش و امنیت عمومی انجام می شوند.)
- مجازات قانونی: حبس از ۳ تا ۱۰ سال
سرقت رایانه ای در فضای مجازی
ماده (۱۲) در رابطه با جرایم رایانه ای به دزدیدن داده های متعلق به دیگری مربوط می شود. این مورد دارای ۲ حالت زیر و مجازات های متفاوت است:
- عین داده ها در اختیار صاحب آن است: جزای نقدی به مبلغ از یک تا ۲۰ میلیون ریال
- عین داده ها در اختیار صاحب آن نیست: حبس (از ۹۱ روز تا یک سال)، جزای نقدی (از ۵ تا ۲۰ میلیون ریال)، هر دو مجازات برای جرایم رایانه ای با هم (فقط یک مورد از این مجازات ها صادر می شود.)
جرایم رایانه ای در فضای مجازی
ماده (۱۳) مربوط به جرایم رایانه ای به هیچ فردی حق کسب منفعت از سیستم مخابراتی یا رایانه ای با فعالیت غیر مجاز نمی دهد. به این معنی که هیچ کس اجازه ندارد به صورت غیر قانونی مثل مختل کردن سیستم ها برای خود مال، منفعت یا خدماتی دریافت کند. مجازات این مجرمین علاوه بر رد مال، می تواند حبس، جزای نقدی یا هر دو را شامل شود. حکم حبس از يک تا ۵ سال، جزاي نقدي از ۲۰ ميليون تا ۱۰۰ ميليون ريال يا هر دوی آن ها را صادر می کنند.
کلام آخر درباره جرایم رایانه ای
آخرین نکته درباره جرایم رایانه ای فقط به هوشیار بودن شما در فضای سایبری یا فضای مجازی اشاره دارد. به هیچ وجه در این فضا به خصوص در مواجهه با قانون شکن ها تنها و بدون اطلاعات عکس العملی نداشته باشید. مشورت با یک وکیل با تجربه از مراکز حقوقی معتبر نظیر ره جویان عدالت انتخابی هوشمندانه است. چرا که با همراهی این افراد متخصص می توانید بهترین موقعیت را در این فضای پیچیده از آن خود کنید.
