مالیات بر ارزش افزوده یا VAT مالیاتی است عام که در چند سال اخیر توسط دولت وضع شده و از فعالان کسب و کار، گرفته می شود؛ مالیات بر ارزش افزوده مربوط به تمامی مراحل از تولید تا توزیع می شود و مالیات هر مرحله ای باید جداگانه پرداخت شود.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده در ۳ نوع تقسیم می شود که عبارتند از:
نوع تولیدی
نوع درآمدی
نوع مصرف
بهتر است بدانید که مالیات بر ارزش افزوده علاوه بر مصرف کننده و خریدار کالا، باید در هر مرحله توسط تولید کننده کالا و خدمات نیز پرداخت گردد.
در واقع هر فرد یا گروه، در هر کدام از مراحل تولید و توزیع یک کالا یا خدمت، ارزش خاصی را به آن اضافه می کنند که به آن ارزش افزوده گفته می شود. به عبارتی در هر مرحله ارزش ریالی ان کالا یا خدمت بالاتر می-رود و قیمت بیش تری پیدا می کند تا سرانجام به کامل شده و به مرحله تکمیل برسد.
ارزش افزوده واقعی، از کسر ارزش واقعی کالا یا خدمتی خاص، از ارزش مواد اولیه به دست می آید.
ارزش افزوده یا Value Added در قانون تجارت ایران تعریفی مشخص دارد. بر اساس ماده سوم قانون مالیات بر ارزش افزوده، ارزش افزوده عبارت است از تفاوت بین ارزش کالا یا خدمت عرضه شده با ارزش کالا یا خدمت خریداری شده در یک بازه زمانی مشخص. در واقع ارزش افزوده را باید نوعی مالیات بر مصرف دانست، هر واسطه ای در کسب و کار کالا و خدمات باید مالیات بر مصرف را از مشتری دریافت کرده و به عنوان نماینده دولت به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کند.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
این مالیات یک نوع مالیات غیر مستقیم است که با توجه به تعریفی که از مفهوم ارزش افزوده ارائه کردیم به تمامی مراحل تولید، توزیع و عرضه ی یک کالا یا خدمت تعلق می گیرد.
در حقیقت از همان اول که تولید کننده ی کالا مواد اولیه را برای تولید می خرد، مالیات بر ارزش افزوده آن ها را می پردازد؛ اما در مرحله ی بعد که کالای ساخته شده به مشتری تحویل می دهد، مالیات بر ارزش افزوده آن را از مشتری دریافت می کند، مابه التفاوت ارزش افزوده پرداختی و دریافتی توسط وی به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به دولت پرداخت می شود.
در هر مرحله مالیات هر نوع ارزش خاصی که توسط یک شخص یا گروه به کالا اضافه می شود، دریافت شده و به دولت پرداخت می شود؛ تا این که بار نهایی پرداخت آن بر دوش مصرف کننده نهایی بیفتد.
به عبارتی در این نوع مالیات، نهایتاً تولید کننده مالیات خاصی را پرداخت نمی کند و بار پرداخت مالیات به شکل مرحله ای و با واسطه هایی که در این میان وجود دارند به مصرف کننده نهایی کالا یا خدمت می رسد.
چگونگی محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به شکل دوره ای و هر ۳ ماه یک بار است که مهلت در نظر گرفته شده برای تسویه حساب، تا ۱۵ روز بعد از این دوره است و در صورت عدم پرداخت و عدم اظهارنامه، مؤدی مشمول برخی جرائم می شود.
در واقع هر مؤدی باید مالیات پرداخت شده توسط خود را از مالیات گرفته شده از مشتری یا خریدار کسر کند و سپس مابه التفاوت آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت نماید.
همان طور که گفتیم در هر مرحله یک مالیات جداگانه گرفته می شود و معمولاً به این صورت است که هر چقدر به مراحل بالاتر برویم، میزان مالیات افزوده می شود، زیرا ارزش محصول یا خدمت مورد نظر افزایش پیدا کرده است.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده
نرخ مالیات بر ارزش افزوده شامل دو بخش مالیات و عوارض است. در ابتدای تصویب این قانون نرخ ۳ درصد در نظر گرفته شده بود اما به مرور اضافه شد تا این که در سال ۹۰ به ۴ درصد رسید.
در سال های ۹۱، ۹۲، ۹۳، ۹۴ نرخ مالیات بر ارزش افزوده به ترتیب شامل ۵، ۶، ۸ و ۹ درصد بوده است.
از سال ۹۴ تا کنون نرخ مالیات بر ارزش افزوده بر ۹ درصد ثابت باقی مانده است. که از این مقدار ۶ درصد مربوط به مالیات و ۳ درصد نیز مربوط به عوارض بوده است.
قانون مالیات بر ارزش افزوده
بحث بر سر مالیات بر ارزش افزوده بارها در دهه ۶۰ و ۷۰ در مجلس مطرح شد و در نهایت در سال ۱۳۸۷ این قانون تصویب و برای اجرا ابلاغ شد.
قانون مالیات بر ارزش افزوده در ۵۳ ماده تدوین شده است که شامل چندین بخش می باشد:
از ماده ۱ تا ۱۱ دربر گیرنده تعاریف و قوانین ارزش افزوده است.
مواد ۱۴ تا ۱۷ به چگونگی محاسبه نرخ مالیات بر ارزش افزوده می پردازد.
در مواد ۲۴ تا ۳۳ وظایف و اختیارات سازمان امور مالیاتی آورده شده است.
مواد ۳۸ تا ۴۰ دربر گیرنده مباحث مربوط به عوارض کالا و خدمات مختلف و بررسی قوانین مربوط به آن است.
از ماده ۴۲ تا ۵۳ نیز به بررسی عوارض خاص و دیگر مالیات ها پرداخته شده است.
مطالعه و آشنایی با قانون مالیات بر ارزش افزوده برای افرادی که در دنیای تجارت و کسب و کار مشغول فعالیت هستند لازم است. در میان این قوانین، مواد ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۷ و ۳۳ دارای اهمیت بیش تری هستند.
معافیت های مربوط به قانون مالیات بر ارزش افزوده
در ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده معافیت هایی برای برخی از کالاها و خدمات در نظر گرفته شده است که ما در این جا به صورت خلاصه آن ها را برای شما ذکر می کنیم:
۱٫ محصولات کشاورزی و دامی: دام و طیور، خوراک دام و طیور، آبزیان، زنبور عسل، نوغان، محصولات کشاورزی خام و غیر فرآوری، سم و کود، بذر، نهال
۲٫ انواع مواد غذایی: قند و شکر، شیر، سویا، گوشت، روغن نباتی، پنیر، شیر خشک، نان و آرد خبازی.
۳٫ انواع محصولات و خدمات آموزشی و پژوهشی بر طبق قانون مندرج، کاغذ چاپ، مطبوعات، کتاب و تحریر.
۴٫ خدمات حمل و نقل دریایی، هوایی، ریلی و جاده ای.
۵٫ خدمات بانکی و اعتباری شامل بانک ها، مؤسسات و صندوق ها.
۶٫ انواع دارو، لوازم و خدمات درمانی، توانبخشی و حمایتی.
۷٫ کالاهای اهدایی به وزرات خانه ها و مؤسسات دولتی
۸٫ انواع اقلام و تجهیزات نظامی و امنیتی.
۹٫ انواع تجهیزات ناوبری فرودگاهی.
۱۰٫ انواع خدمات مشمول مالیات درآمد، حقوق طبق قانون.
۱۱٫ امور مربوط به صادرات کالا و خدمات.
۱۲٫ انواع اموال غیر منقول.
۱۳٫ انواع فرش دستبافت.
