یکی از مباحث بسیار بحث‌برانگیز که در قانون کشور ما وجود دارد مجازات اعدام است که در سالیان اخیر هم با چالش‌هایی در حوزه نظر و عمل مواجه بوده است چرا که بیشتر حقوق‌دانان مجازات اعدام را مجازات عادلانه و مطابق قانون حقوق بشر نمی‌دانند و به دنبال لغو این مجازات بوده‌اند با این حال موفق به لغو کامل این مجازات نبوده اند چرا که مدافعین مجازات اعدام آن را یک مجازات بازدارنده در جرائمی که اتفاق می‌افتد می‌دانند که انجام این مجازات باعث باز داشتن سایر افراد از این جرائمی که فرد به موجب آن اعدام شده می‌شود.
در ادامه مطلب به جرایمی که مجازات اعدام برای آنها درنظر گرفته شده است و سن قانونی اعدام در ایران می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
چه جرائمی طبق قانون مجازات اعدام را به همراه دارد؟
مهم‌ترین جرائمی که طبق قانون مجازات اسلامی ایران برای مرتکب آنها مجازات اعدام پیش‌بینی شده عبارت‌اند از:
- قتل
اصطلاح قتل به معنای کشتن غیر قانونی انسانی توسط انسانی دیگر است، اعم از اینکه به صورت عمدی صورت گرفته باشد که به آن قتل عمد می‌گویند و یا اینکه کاملا به صورت تصادفی انجام شده باشد که به آن قتل غیرعمد می‌گویند.
طبق مـاده ۳۰۰ قانون مجازات اسلامی قتل نفس، مجـازات قصـاص و حکم اعدام بـه همـراه دارد و فوت مجنـی‌علیـه باعـث اجـرای حکـم اعدام برای مرتکب در صورت درخواست ولی دم می‌گردد.
- زنا
زنا در لغت به معنی نزدیکی کردن با زن بدون خواندن عقد شرعی و در اصطلاح عبارت است از جماع مردی با زنی که ذاتاً بر او حرام است. در چهار مورد، زنا مستوجب اعدام خواهد بود که عبارت‌اند از: زنای محصنه، زنای با محارم، زنای به عنف یا اکراه، زنای غیرمسلمان با زن مسلمان.
در کتاب دوم ماده۲۲۴ قانون مجازات اسلامی حد زنا آورده شده است که مجازات آن اعدام می‌باشد و شامل
زنا با محارم نسبی، زنا با زن پدر، زنای به عنف با اکراه و زنای مرد غیر مسلمان با زن مسلمان است.
- لواط
لواط عبارت است از روابط جنسی بین دو مرد، اعم از این که ایقابی واقع شده باشد یا خیر.
طبق مواد ۲۳۳ و ۲۳۴ قانون جدید مجازات اسلامی: «حد لواط برای فاعل، در صورت عنف، اکراه یا دارا بودن شرایط احصان، اعدام و در غیر این صورت، صد ضربه شلاق است. حد لواط برای مفعول در هر صورت(وجود یا عدم احصان) اعدام است».
- محاربه، سردستگی گروه مجرمانه و بغی
مطابق ماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، محاربـه عبارت است از کشیدن سلاح و مجازات آن اعدام است اما اگر این سلاح کشیدن سلب امنیت نکند، در زمره محارب قرار نمی‌گیرد.
- فساد فی الارض
ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی به جرم افساد فی‌الارض پرداخته است. مصادیق افساد فی‌الارض شامل: جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی ایران، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق، تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک، دایر کردن مراکز فساد، فحشا یا معاونت در آنها به گونه‌ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشـورشود، ناامنی یـا ورود خسارت عمده بـه تمامیـت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یـا سـبب اشـاعه فسـاد یـا فحشا در حد وسیع که حکم مجازات آن اعدام است.
- سب النبی
جرم سب نبـی در مـاده ۲۶۲ قانون مجازات اسلامی آمده است که برای هتاکان به پیامبر اعظم و انبیا و ائمه معصومین و حضرت زهرا (ع) اعدام به همراه دارد.
- تکرار جرم
تکرار جرم در فصل ششم قانون مجازات آمده است و طبق آن مقرر شده که هرگاه کسی سه بـار مرتکـب یک نوع جرم حدی شود و هر بار هم حد بر او جاری شود، در نوبت چهـارم حکم آن اعدام خواهد بود.
- اخلال در نظام اقتصادی کشور
مطابق ماده ۱ قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور مصوب ۱۳۶۹، اخلال در نظام پولی یا ارزی کشور، اخلال در امر توزیع مایحتاج عمومی، اخلال در نظام تولیدی کشور، هرگونه اقدامی به قصد خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت‌های ملی، وصول وجوه کلان به صورت قبول سپرده اشخاص حقیقی یا حقوقی تحت عنوان مضاربه و نظایر آن که موجب حیف و میل اموال مردم یا اخلال در نظام اقتصادی شود، اقدام باندی و تشکیلاتی جهت اخلال در نظام صادراتی کشور، جرم محسوب می‌شود. بر اساس ماده ۲ همین قانون هر یک از اعمالی که در ماده ۱ ذکر شد چنانچه به قصد ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی ایران و یا به قصد مقابله با آن و یا با علم به مؤثر بودن اقدام در مقابله با نظام مزبور چنانچه در حد فساد فی‌الارض باشد، مرتکب به اعدام محکوم می‌شود.
سن اعدام در ایران چقدر است؟
تبصره ۱ ماده ۱۲۱۰ قانون مدني ايران سن بلوغ را براي پسر ۱۵ سال تمام قمري و براي دختر ۹ سال تمام قمري دانسته است و با اینکه تعميم آن به سن کيفري هم مبهم بوده است ولی طبق نظرات استسفاری سن بلوغ ياد شده را شامل سن مسووليت کيفري هم دانسته‌اند.
با اصلاحات جدید شورای نگهبان در مورد قانون مجازات اسلامی، مسئولیت کیفری نوجوانان زیر ۱۸ سال که مرتکب جرایم مستوجب حدود و قصاص هستند، در صورتی که ثابت شود ماهیت جرم ارتکابی یا حرمت آن را درک نکرده‌اند یا در رشد و کمال عقل آنان شبهه‌ای وجود داشته است، با توجه به سن‌شان به مجازات‌های پیش‌بینی‌شده محکوم می‌شوند .بنابراین اطفالی که بالغ شرعی هستند (یعنی دختران ۹ ساله و پسران ۱۵ ساله ) اما زیر ۱۸ سال سن داشته باشند، چنانچه شبهه در کمال عقل و رشد آنها به وجود آید، حدود و قصاص برای آنها اجرا نمی‌شود چرا که معمولا کمالِ عقل و رشدِ اطفال زیر ۱۸ سالی که مرتکب جرم شده اند شبهه‌برانگیز است و اگر دادگاه نیز این شبهه را داشته باشد، مجازات حدود و قصاص برای آنها اجرا نمی‌شود یعنی اصلا به این مجازات محکوم نمی‌شوند.
در چه مواردی حکم اعدام اجرا نمی‌شود؟
مطابق قوانین جمهوری اسلامی ایران، حکم اعدام کودکان زیر ۱۸ سال و زنان باردار موقتا متوقف می‌شود اما لغو نمی‌شود.
در توضیح آن باید گفت که اگر کودکی مرتکب جرمی با مجازات اعدام شود، اجرای مجازات آن تا زمان رسیدن به سن قانونی به تعویق می‌افتد و پس از آن در صورتی که اولیای دم گذشت نکنند، کودکی که به ۱۸ سال می‌رسد محکوم و سپس اعدام می‌شود. همچنین در مورد زنان باردار هم اجرای حکم تا زمان وضع حمل و حداکثر دو سال پس از آن به شرط اینکه با تجویز پزشک کودک نیاز به تغذیه شیر مادر داشته باشد، به تعویق خواهد افتاد ولی پس از آن حکم اعدام به اجرا در می‌آید.
