اگر مهریه‌ام را ببخشم، آیا می‌توانم پس بگیرم؟

پاسخ حقوقی و نکات مهم

مهریه از جمله حقوق مالی زن است که به محض وقوع عقد نکاح، به ذمه زوج تعلق می‌گیرد. در برخی موارد، زن از مهریه خود صرف‌نظر می‌کند. اما آیا این بخشش قابل بازگشت است؟ در این مقاله که توسط تیم حقوقی دفتر وکالت “ره‌جویان عدالت” تهیه شده، به بررسی دقیق و ساده این موضوع می‌پردازیم.

روش‌های مختلف بخشش مهریه و آثار قانونی هرکدام

بخشیدن مهریه می‌تواند به یکی از روش‌های زیر صورت بگیرد:

ابراء

به معنای بخشیدن دین است. زن طلب خود را از شوهر ساقط می‌کند.

هبه (هدیه)

زن مهریه را به شوهر می‌بخشد.

صلح یا توافق

مثلاً در طلاق توافقی، زن در ازای طلاق، از مهریه می‌گذرد.

هرکدام از این روش‌ها آثار خاص خود را دارد و پاسخ به سؤال اصلی بسته به نحوه بخشش متفاوت خواهد بود.

ابراء مهریه چیست و آیا امکان بازگشت از آن وجود دارد؟

در ابراء، زن به طور قطعی اعلام می‌کند که دیگر مهریه‌ای از شوهرش طلب ندارد. این موضوع باید به‌صورت رسمی، مکتوب یا با دلیل معتبر قابل اثبات باشد.

ماده ۲۸۹ قانون مدنی: «ابراء عبارت از صرف‌نظر کردن داین از حق خود می‌باشد.»

اگر زن با امضای سند رسمی یا در دادگاه اعلام کرده باشد که مهریه را «ابراء» کرده است، دیگر امکان رجوع یا مطالبه دوباره آن وجود ندارد.

نکته کاربردی: ابراء از نوع اعمال حقوقی یک‌طرفه است که با صرف اراده زن انجام می‌شود و نیازی به قبول شوهر ندارد. بنابراین اگر زنی بگوید «مهریه‌ام را ابراء کردم» و این گفته مستند باشد، امکان بازگشت از آن بسیار دشوار خواهد بود.

هبه مهریه و شرایط بازگشت از آن

اگر زن مهریه را به شوهر “هبه” کند، قانون اجازه می‌دهد که تا زمانی که مهریه به دیگری منتقل نشده، زن بتواند از بخشش خود رجوع کند.

ماده ۸۰۳ قانون مدنی: «بعد از قبض، واهب می‌تواند از هبه رجوع کند مگر در موارد خاص…»

در صورتی که مهریه مالی مانند سکه یا ملک باشد و هنوز در اختیار شوهر باشد، زن می‌تواند ادعای رجوع از هبه کند. ولی در صورتی که مهریه وجه نقد یا دین باشد، اثبات و رجوع بسیار دشوارتر خواهد بود.

نکته مهم: رجوع از هبه در صورتی ممکن است که هبه بدون عوض باشد. اگر زن در قبال بخشش مهریه چیزی (مثل حضانت فرزند یا طلاق) دریافت کرده باشد، معمولاً امکان رجوع از بین می‌رود.

بخشش مهریه در طلاق توافقی و نقش رضایت زن

در بسیاری از طلاق‌های توافقی، زن در ازای گرفتن حق طلاق یا پایان زندگی مشترک، از بخشی یا کل مهریه می‌گذرد. اگر این توافق در دادگاه و در صورتجلسه‌ای رسمی ثبت شود، بازگشت از آن معمولاً امکان‌پذیر نیست؛ مگر اینکه زن بتواند اثبات کند این توافق با فشار، تهدید یا بدون رضایت واقعی انجام شده است.

نکته کاربردی: اگر زن بتواند اثبات کند که در زمان توافق، تحت اکراه یا اجبار شوهر بوده است، این بخشش قابلیت ابطال دارد.

بخشش مهریه بدون سند رسمی؛ آیا معتبر است؟

اگر زن صرفاً در گفتگو یا پیامک اعلام کند که مهریه را بخشیده، این اظهار معمولاً به تنهایی دلیل قانونی محسوب نمی‌شود؛ مگر اینکه قرائن و شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد زن با قصد و رضایت، مهریه را ابراء کرده است.

مثال کاربردی: در یک پرونده، زن در پیامک نوشته بود: «من مهریه نمی‌خوام، فقط طلاق بده.» دادگاه این پیامک را به تنهایی کافی برای ابراء ندانست، زیرا زن ادعا کرد آن پیام تحت فشار بوده است.

تفاوت برخورد دادگاه با ابراء و هبه مهریه

یکی از نکات مهمی که در آرای دادگاه‌ها دیده می‌شود، تفاوت در برخورد با ابراء و هبه است:

• در ابراء، دادگاه‌ها به نوشته یا اظهار رسمی زن بیشتر بها می‌دهند و آن را قطعی می‌دانند.
• ولی در هبه، اگر شوهر مال مهریه را مصرف نکرده باشد، امکان بازگشت آن برای زن بیشتر وجود دارد.

نکته مهم: در رویه قضایی، قاضیان حساسیت بیشتری نسبت به ابراء دارند، چون ماهیت آن اسقاط حق است و بازگشت‌ناپذیر.

نمونه آرای دادگاه درباره بخشش یا رجوع از مهریه

در یکی از آراء صادره، زنی که مهریه را در قالب “هبه” به شوهرش بخشیده بود، توانست با اثبات عدم تحقق شرایط هبه و باقی ماندن مال در اختیار شوهر، از بخشش خود رجوع کند.

اما در مورد دیگری که مهریه به شکل قطعی “ابراء” شده بود، دادگاه با استناد به ماده ۲۸۹ قانون مدنی، دعوای زن برای بازپس‌گیری مهریه را رد کرد.

سوالات پرتکرار درباره بازگشت مهریه بعد از بخشش

❓ آیا می‌توانم مهریه‌ام را بعد از بخشش دوباره مطالبه کنم؟
اگر ابراء کرده باشید، خیر. اگر هبه کرده باشید و شرایط قانونی رجوع وجود داشته باشد، بله. (مطالبه مهریه)

❓ اگر شوهرم مرا مجبور به بخشش مهریه کرده باشد، چه کنم؟
می‌توانید با استناد به “اکراه” و نبود رضایت واقعی، درخواست ابطال بخشش را مطرح کنید.

❓ بخشیدن مهریه در دفترخانه رسمی انجام شده؛ قابل بازگشت است؟
خیر. اسناد رسمی معتبر و لازم‌الاجرا هستند و رجوع از آن ممکن نیست مگر با اثبات بطلان یا فسخ.

❓ آیا با پیام واتساپ یا دست‌نوشته می‌توانم اثبات کنم که مهریه را نبخشیده بودم؟
این نوع مدارک می‌توانند به عنوان “اماره قضایی” بررسی شوند، اما به تنهایی کافی نیستند.

❓ اگر مهریه‌ام سکه باشد و شوهر هنوز آن را نفروخته باشد، می‌توانم پس بگیرم؟
در صورت هبه بدون عوض، بله؛ ولی اگر ابراء شده باشد یا سکه‌ها را منتقل کرده باشد، خیر.

توصیه حقوقی دفتر وکالت ره‌جویان عدالت

یکی از مهم‌ترین نکات در موضوع بخشش مهریه، آگاهی کامل از پیامدهای حقوقی آن است. مهریه نه تنها یک حق مالی است بلکه در بسیاری از موارد به عنوان اهرمی برای حمایت مالی زن در دوران بعد از زندگی مشترک محسوب می‌شود. بنابراین، قبل از هرگونه اقدام برای بخشش یا توافق در این زمینه، توصیه می‌شود با دقت شرایط قانونی را بررسی کنید و حتماً از مشاوره وکیل خانواده بهره‌مند شوید تا از تضییع حقوق خود جلوگیری کنید.

دفتر وکالت ره‌جویان عدالت آماده ارائه مشاوره تخصصی در زمینه مهریه، طلاق و امور خانواده به شما عزیزان می‌باشد.

برای اطلاعات بیشتر درباره دعاوی مهریه و نحوه پیگیری آن از طریق دادگاه، می‌توانید به پایگاه اطلاع‌رسانی قوه قضاییه مراجعه نمایید.