طلاق غیابی از طرف مرد

طلاق غیابی، نوع مستقلی از طلاق (مانند توافقی یا یک‌طرفه) نیست؛ بلکه شیوه رسیدگی به پرونده در غیاب همسر (خوانده دعوا) است.

اگر مرد دادخواست طلاق بدهد، اما همسر او مجهول‌المکان باشد (یعنی هیچ آدرس مشخصی از او در دسترس نباشد، در محل سکونت حاضر نباشد و ابلاغیه‌های دادگاه به دستش نرسد)، فرآیند متوقف نخواهد شد.

در این حالت، دادگاه از طریق انتشار آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار، زن را به جلسه دادرسی دعوت می‌کند. اگر زن پس از مهلت قانونی در دادگاه حاضر نشود یا لایحه‌ای ارسال نکند، دادگاه رسیدگی را ادامه داده و رای طلاق را به صورت «غیابی» صادر می‌کند.

این رای غیابی بعداً توسط زن قابل «واخواهی» (اعتراض به رای غیابی) در همان دادگاه است؛ بنابراین، طلاق غیابی از طرف مرد صرفاً به معنای رسیدگی بدون حضور فیزیکی زن مجهول‌المکان است و چالش‌های زمانی خاص خود را (به دلیل لزوم نشر آگهی و مهلت‌های اعتراض) دارد.

مراحل گرفتن طلاق از طرف مرد و روند قانونی

فرآیند درخواست طلاق از طرف مرد مجموعه‌ای از گام‌های اداری و قضایی مشخصی دارد. روند طلاق از طرف مرد شاید در ظاهر ساده به نظر برسد؛ اما هر گام آن نیازمند دقت و آگاهی قانونی است. برخلاف تصور عمومی، این مسیر می‌تواند طولانی و درگیرکننده باشد. در ادامه، تمام مراحل قانونی طلاق از طرف مرد را به صورت گام‌به‌گام، از ابتدا تا انتها، بررسی می‌کنیم.

گام اول: ثبت‌نام در سامانه ثنا

اولین اقدام برای طلاق از طرف مرد، دیگر مراجعه مستقیم به دادگاه یا پر کردن دادخواست نیست

ثبت‌نام در سامانه ثنا: پیش از هر کاری، مرد باید در سامانه ثنا (ثبت نام ابلاغیه‌های الکترونیکی قضایی) ثبت‌نام کند تا تمام اوراق قضایی (مانند تاریخ جلسات، ابلاغیه‌ها و رای دادگاه) به صورت الکترونیکی به او اطلاع داده شود.

گام دوم: تنظیم و ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی

زوج  باید برای تنظیم دادخواست طلاق از طرف مرد اقدام کند. این کار دیگر مستقیماً در دادگاه انجام نمی‌شود؛ بلکه باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت گیرد.

نحوه دادخواست طلاق از طرف مرد به این صورت است که به دفتر خدمات قضایی مراجعه می‌کند و خواسته خود را (که «صدور گواهی عدم امکان سازش» است) به همراه مدارک لازم ارائه می‌دهد.

• دادگاه صالح: دادگاه صالح برای طلاق از طرف مرد، طبق قانون، «دادگاه خانواده محل اقامت زن (زوجه)» است؛ بنابراین، پس از ثبت دادخواست طلاق از طرف مرد در دفتر خدمات قضایی، پرونده به دادگاه خانواده‌ای ارجاع داده می‌شود که زن در حوزه قضایی آن سکونت دارد.
• ثبت نهایی: پس از ثبت درخواست طلاق از طرف مرد (یا به عبارت دقیق‌تر، دادخواست) و پرداخت هزینه‌های دادرسی، پرونده به شعبه مشخصی در دادگاه خانواده ارجاع و تاریخ اولین جلسه رسیدگی تعیین می‌شود.

مدارک مورد نیاز و جزئیات تنظیم دادخواست

برای شروع فرآیند قضایی، تهیه کامل مدارک لازم برای درخواست طلاق از طرف مرد مهم است. وجود نقص در مدارک مورد نیاز برای طلاق از طرف مرد می‌تواند باعث رد شدن دادخواست در همان ابتدا (قرار رد دفتر) یا طولانی شدن فرایند شود.

در جدول زیر، مدارک لازم جهت طلاق از طرف مرد (و همچنین مدارک لازم جهت درخواست طلاق از طرف مرد) به صورت خلاصه آمده‌اند:

این مدارک طلاق از طرف مرد، مدارک پایه‌ای برای احراز هویت طرفین و اثبات رابطه زوجیت هستند.

تفاوت دادخواست، لایحه و متن درخواست طلاق

بسیاری از افراد این اصطلاحات را با هم اشتباه می‌گیرند:

• فرم دادخواست طلاق از طرف مرد (یا فرم درخواست طلاق از طرف مرد): این همان فرم چاپی استانداردی است که در دفاتر خدمات قضایی موجود است و مشخصات خواهان (مرد)، خوانده (زن) و ستون «خواسته» در آن پر می‌شود.
• متن دادخواست طلاق از طرف مرد: این بخش، مهم‌ترین قسمت دادخواست یعنی «شرح خواسته» است. در اینجا، متن درخواست طلاق از طرف مرد باید نوشته شود. از آنجایی که مرد نیازی به دلیل ندارد، این متن می‌تواند کوتاه و حقوقی باشد. مثلاً: «احتراماً به استحضار می‌رساند، اینجانب … به موجب عقدنامه شماره … همسر قانونی خوانده محترم می‌باشم. نظر به عدم تفاهم و کراهت حاصله و با استفاده از اختیار حاصله از ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای صیغه طلاق مورد استدعاست.»
• نمونه دادخواست: جستجو برای نمونه دادخواست طلاق از طرف مرد یا نمونه درخواست طلاق از طرف مرد در اینترنت رایج است؛ اما باید دانست که هر پرونده شرایط خاص خود را دارد و کپی کردن از نمونه‌های آماده توصیه نمی‌شود.
• تنظیم دادخواست توسط وکیل: بهترین راه، استفاده از نمونه دادخواست طلاق از طرف مرد توسط وکیل است. وکیل متخصص دقیقاً می‌داند چه متنی را تنظیم کند که جلوی ایرادات حقوقی بعدی گرفته شود.
• لایحه طلاق از طرف مرد: «لایحه» با «دادخواست» فرق دارد. دادخواست برای شروع دعوا است؛ اما لایحه طلاق از طرف مرد متنی حقوقی محسوب می‌شود که در طول جلسات دادرسی (مثلاً در دفاع از ادعای اعسار یا در پاسخ به ادعاهای مالی زن) توسط مرد یا وکیل او نوشته و به قاضی تقدیم می‌شود.

گام سوم: ابلاغیه و جلسه اول دادگاه

پس از ثبت دادخواست، شعبه دادگاه خانواده مشخص می‌شود و ابلاغیه تاریخ جلسه اول دادگاه طلاق از طرف مرد برای طرفین (از طریق سامانه ثنا) ارسال می‌شود.

در این جلسه، قاضی ابتدا اظهارات طرفین را می‌شنود. اگر مرد همچنان بر طلاق اصرار ورزد و زن رضایت نداشته باشد (که سناریوی مراحل طلاق یک طرفه از طرف مرد همین است)، دادگاه قرار ارجاع به داوری را صادر می‌کند.

گام چهارم: ارجاع به داوری

داوری، تلاشی دوباره (این بار توسط معتمدین) برای ایجاد صلح میان زوجین است. هر کدام از طرفین باید فردی را به عنوان داور به دادگاه معرفی کنند. داور باید شرایطی مانند مسلمان بودن، تاهل، معتمد بودن و حداقل ۴۰ سال سن را داشته باشد.

داوران جلساتی را با زوجین برگزار و تلاش می‌کنند اختلاف را حل کنند. اگر موفق نشوند، نظر کارشناسی خود (مبنی بر امکان سازش یا عدم امکان آن) را کتباً به دادگاه اعلام می‌کنند. اگر یکی از طرفین داور معرفی نکند، دادگاه راساً از بین افراد واجد شرایط (مانند کارشناسان یا معتمدین محلی) برای او داور انتخاب می‌کند.

گام پنجم: صدور رای و تکلیف حقوق مالی

پس از وصول نظر داوران (که در طلاق یک‌طرفه معمولاً مبنی بر عدم سازش خواهد بود)، دادگاه وارد حساس‌ترین بخش پرونده، یعنی تعیین تکلیف حقوق مالی زن، می‌شود. این بخش، هسته اصلی مراحل طلاق گرفتن از طرف مرد است.

دادگاه وضعیت مهریه، نفقه معوقه، اجرت‌المثل ایام زناشویی، نحله و شرط تنصیف دارایی (در صورت وجود) را به دقت بررسی و میزان آن را مشخص می‌کند. پس از آن، «گواهی عدم امکان سازش» صادر می‌شود. این گواهی به معنای اجازه طلاق است؛ اما اجرای آن در دفترخانه منوط به پرداخت کامل این حقوق یا جلب رضایت زن در مورد نحوه پرداخت خواهد بود.

در صورتی که زن مجهول‌المکان باشد و به دادگاه نیاید، مراحل طلاق غیابی از طرف مرد با تشریفات قانونی خاصی مانند نشر آگهی در روزنامه انجام خواهد شد که در بخش خود توضیح داده می‌شود.

گام ششم: مراجعه به دفترخانه و ثبت رسمی طلاق

مراحل انجام طلاق از طرف مرد (و مراحل طلاق دادن از طرف مرد) در اینجا به پایان می‌رسد. مرد از تاریخ قطعی شدن رای، سه ماه فرصت دارد تا با مراجعه به دفتر رسمی طلاق، حقوق مالی تعیین شده را به زن پرداخت کند (یا ترتیبات پرداخت آن را مانند ارائه چک یا ثبت در دفترخانه مشخص کند) و صیغه طلاق را جاری و ثبت رسمی کند.

هشدار مهم: اگر مرد در این فرصت سه ماهه برای ثبت طلاق به دفترخانه مراجعه نکند، گواهی عدم امکان سازشی که صادر شده، باطل می‌شود و تمام مراحل قانونی طلاق از طرف مرد باید از صفر و مجدداً (از همان مرحله ثبت‌نام در سامانه تصمیم) تکرار شود.

طلاق از طرف مرد چقدر طول میکشد؟

یکی از پرتکرارترین و کلیدی‌ترین پرسش‌ها برای مردانی که قصد جدایی دارند، این است که «طلاق از طرف مرد چقدر طول میکشد؟» در ذهن بسیاری این تصور وجود دارد که چون اختیار طلاق با مرد است، پس فرآیند باید سریع و فوری باشد؛ اما این تصور کاملاً اشتباه است.

پاسخ کوتاه این است: هیچ زمان‌بندی دقیق و ثابتی وجود ندارد. مدت زمان طلاق از طرف مرد کاملاً متغیر است و به ده‌ها عامل بستگی دارد؛ اما به طور واقع‌بینانه، این فرآیند می‌تواند بین ۶ ماه تا ۱.۵ سال (و گاهی حتی بیشتر) زمان ببرد.

جواب سوال «درخواست طلاق از طرف مرد چقدر طول میکشد» دقیقاً به همین عوامل بستگی دارد که در ادامه به تفصیل بررسی می‌شوند.

عوامل موثر بر مدت زمان طلاق از طرف مرد

روش درخواست طلاق از طرف مرد و میزان همکاری یا عدم همکاری همسر، تعیین‌کننده اصلی زمان‌بندی پرونده است.

۱. رضایت یا عدم رضایت زن (عامل کلیدی)

این مهم‌ترین عامل در تعیین زمان است.

• در صورت عدم رضایت زن: در این حالت، ما با پرونده «طلاق یک طرفه» مواجه هستیم. این طولانی‌ترین مسیر ممکن قانونی است.
• سوال اصلی: طلاق یک طرفه از طرف مرد چقدر طول میکشد؟ پاسخ این است که چون زن رضایت ندارد، از تمام حقوق قانونی خود برای اعتراض استفاده خواهد کرد. او به رای دادگاه بدوی اعتراض می‌کند و پرونده به دادگاه تجدیدنظر می‌رود. این مرحله به تنهایی چندین ماه به مدت زمان طلاق از طرف مرد اضافه می‌کند. گاهی ممکن است پرونده به دیوان عالی کشور (فرجام‌خواهی) نیز کشیده شود.

۲. چالش‌های مالی و روند تقسیط مهریه

دادگاه تا زمانی که تکلیف تمام حقوق مالی زن را روشن نکند، گواهی عدم امکان سازش را نهایی نخواهد کرد. فرآیند بررسی این حقوق بسیار زمان‌بر است:

• مهریه: اگر مرد توان پرداخت یک‌جای مهریه را نداشته باشد، باید همزمان با پرونده طلاق (یا پس از آن) دادخواست «اعسار» (ناتوانی مالی) و تقسیط مهریه بدهد. رسیدگی به پرونده اعسار فرآیندی جداگانه و زمان‌بر دارد که می‌تواند ماه‌ها طول بکشد.
• اجرت‌المثل و نحله: تعیین میزان اجرت‌المثل (دستمزد کارهای خانه در طول زندگی) نیازمند ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری است. انتخاب کارشناس، بررسی او، اعلام نظر و فرصت اعتراض طرفین به نظر کارشناس، همگی زمان زیادی به پرونده اضافه می‌کنند.

۳. شلوغی و تراکم پرونده‌ها در دادگاه

عامل سوم که از کنترل زوجین خارج است، شلوغی شعبه دادگاه خانواده خواهد بود. تعیین وقت جلسه اول، ارسال ابلاغیه‌ها، زمان لازم برای جلسات داوری و در نهایت زمان تایپ و صدور رای توسط قاضی، همگی تحت تاثیر تراکم کاری آن شعبه قرار دارند و می‌توانند فرآیند را طولانی‌تر کنند.

سریع ترین راه طلاق از طرف مرد چیست؟

با توجه به توضیحات بالا، پاسخ به این سوال روشن می‌شود. سریع‌ترین راه طلاق از طرف مرد، خارج کردن پرونده از حالت «یک‌طرفه» و تبدیل آن به «طلاق توافقی» است.

اگر مرد بتواند در هر مرحله‌ای از دادرسی (چه در جلسات مشاوره اولیه و چه در دادگاه) رضایت همسر خود را جلب کند، فرآیند به شدت سریع‌تر می‌شود. در طلاق توافقی، زوجین بر سر تمام مسائل (مانند مهریه، حضانت، نفقه) به تفاهم می‌رسند و توافق‌نامه خود را به دادگاه ارائه می‌دهند. در این حالت، دیگر نیازی به داوری طولانی‌مدت، کارشناسی اجرت‌المثل یا مراحل تجدیدنظرخواهی و فرجام‌خواهی نیست و پرونده ظرف چند هفته تا چند ماه به نتیجه می‌رسد.

به دلایلی که گفتیم، برای کسانی که به دنبال «راه طلاق از طرف مرد» (یا «راه های طلاق از طرف مرد» و حتی نوشتار اشتباه «راهای طلاق از طرف مرد») می‌گردند، باید گفت مسیر قانونی اصلی همان ارائه دادخواست است؛ اما «سریع‌ترین» مسیر، همیشه جلب رضایت همسر و توافق با اوست.

حقوق مالی زن در طلاق از طرف مرد (مهریه، اجرت المثل، نحله و تنصیف)

بزرگترین چالش و مانع اصلی در پرونده‌های طلاق از جانب مرد، نه متقاعد کردن دادگاه، بلکه پذیرش و پرداخت کامل حق و حقوق زن در طلاق از طرف مرد است. طبق قانون، در صورت طلاق از طرف مرد، آن هم زمانی که این طلاق ناشی از تخلف یا خطای زن (مانند عدم تمکین) نباشد، مرد مکلف به پرداخت تمام تعهدات مالی خود خواهد بود.

این حقوق مالی شامل چهار دسته اصلی می‌شوند که دادگاه پیش از صدور گواهی عدم امکان سازش، تکلیف همه آن‌ها را روشن خواهد کرد.

۱. مهریه (مهم‌ترین تعهد مالی)

اولین و قطعی‌ترین حقی که زن در هر صورت (چه طلاق از طرف مرد باشد و چه زن) دریافت می‌کند، مهریه است.

اصل کلی: طلاق از طرف مرد و پرداخت مهریه لازم و ملزوم یکدیگرند. مرد نمی‌تواند همسرش را طلاق دهد، اما مهریه او را نپردازد.

سوال کلیدی: در صورت طلاق از طرف مرد مهریه چگونه پرداخت میشود؟

• مهریه عندالمطالبه: اگر مهریه از نوع عندالمطالبه باشد (که اکثر مهریه‌ها چنین هستند)، زن هر لحظه می‌تواند آن را مطالبه کند و مرد باید تمام آن را یک‌جا بپردازد.
• پرداخت قبل از ثبت طلاق: دادگاه به مرد اجازه ثبت طلاق را نمی‌دهد؛ مگر اینکه مهریه را کامل پرداخت کرده باشد یا رضایت همسرش را جلب کند.
• تقسیط مهریه: اگر مرد توانایی پرداخت یک‌جای مهریه را نداشته باشد، می‌تواند همزمان با درخواست طلاق از طرف مرد و مهریه، دادخواست «اعسار» (ناتوانی مالی) نیز ارائه دهد. در صورت اثبات اعسار، دادگاه مهریه را قسط‌بندی می‌کند. در این حالت، مرد موظف به پرداخت پیش پرداخت مهریه طلاق از طرف مرد (که قاضی تعیین می‌کند) و سپس پرداخت مابقی در اقساط ماهانه خواهد شد.

۲. اجرت المثل ایام زناشویی

اجرت المثل به معنای دستمزد کارهایی است که زن در طول زندگی مشترک در خانه همسرش انجام داده و قانوناً وظیفه‌ای در قبال آن‌ها نداشته است (مانند آشپزی، نظافت و غیره).

شرایط تعلق: دو شرط اساسی برای دریافت اجرت المثل وجود دارد:

1. درخواست طلاق از طرف مرد باشد.
2. زن در طول زندگی مشترک دچار «نشوز» (عدم تمکین بدون دلیل موجه) نشده باشد.

نحوه محاسبه: دادگاه پرونده را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می‌دهد. کارشناس با توجه به تعداد سال‌های زندگی مشترک و عرف منطقه، مبلغی را به عنوان دستمزد سالانه تعیین و آن را در تعداد سال‌ها ضرب می‌کند.

۳.  نحله (بخشش اجباری)

«نحله» هدیه یا بخششی است که در صورت درخواست طلاق از طرف مرد (و باز هم به شرط عدم خطای زن)، دادگاه مرد را به پرداخت آن ملزم می‌کند.

تفاوت با اجرت المثل: نحله و اجرت المثل معمولاً با هم جمع نمی‌شوند. اولویت دادگاه با اجرت المثل است؛ اما اگر به هر دلیلی (مثلاً اثبات نشدن اینکه کارها به دستور مرد بوده)، امکان تعیین اجرت المثل فراهم نباشد، دادگاه مبلغی را متناسب با شأن زن و توانایی مالی مرد، تحت عنوان «نحله» تعیین می‌کند.

۴. شرط تنصیف دارایی (نصف کردن اموال)

این مورد، یکی از مهم‌ترین شروط ضمن عقد (شروط چاپ شده در عقدنامه‌ها) است.

شرط اجرا: اگر مرد این شرط را در عقدنامه امضا کرده باشد، موظف است تا نصف اموالی که در طول زندگی مشترک (از تاریخ عقد تا ثبت طلاق) به دست آورده است، به همسر خود منتقل کند.

شروط تعلق: اجرای این شرط نیز مانند اجرت‌المثل، منوط به دو مورد است:

1. طلاق باید به درخواست مرد باشد.
2. طلاق نباید ناشی از سوء رفتار یا خطای زن باشد.

کدام اموال؟ این شرط فقط شامل اموالی می‌شود که در طول زندگی مشترک کسب شده‌اند و اموال موروثی (ارث پدری مرد) یا اموالی که پیش از ازدواج داشته را در بر نمی‌گیرد.

هشدار مهم: انتقال اموال قبل از دادخواست طلاق از طرف مرد

برخی مردان تصور می‌کنند می‌توانند پیش از ارائه دادخواست، اموال خود (مانند خانه، ماشین یا موجودی حساب) را به نام اعضای خانواده یا دوستان خود منتقل کنند تا از پرداخت مهریه یا تنصیف دارایی فرار کنند.

انتقال اموال قبل از دادخواست طلاق از طرف مرد اقدامی بسیار پرریسک، غیرقانونی و غیراخلاقی است.

• ریسک قانونی (معامله به قصد فرار از دین): اگر زن بتواند ثابت کند که این انتقال صوری بوده و صرفاً برای فرار از پرداخت بدهی (مهریه، دین قطعی زن محسوب می‌شود) صورت گرفته است، می‌تواند با شکایت کیفری «معامله به قصد فرار از دین»، هم مرد و هم فردی که مال به او منتقل شده را تحت تعقیب قرار دهد.
• ابطال معامله: زن می‌تواند دادخواست حقوقی «ابطال معامله» را مطرح کند و در صورت اثبات، دادگاه آن انتقال را باطل می‌کند و اموال را برای پرداخت حقوق زن توقیف خواهد کرد. در صورت طلاق از طرف مرد، این اقدام نه تنها کمکی نمی‌کند؛ بلکه می‌تواند منجر به محکومیت کیفری و حبس نیز بشود.

تقسیط مهریه و اعسار در طلاق به درخواست مرد

یکی از بزرگترین دغدغه‌های مالی مردان پس از تصمیم به جدایی، نحوه پرداخت مهریه (خصوصاً اگر سنگین باشد) است. سوالی که به کرات پرسیده می‌شود این است: درصورت درخواست طلاق از طرف مرد آیا مهریه تقسیط میشود؟

پاسخ کوتاه: بله. قانون این امکان را پیش‌بینی کرده است.

اینکه مرد خود درخواست‌دهنده طلاق باشد، حق قانونی او را برای درخواست قسط‌بندی مهریه (در صورت ناتوانی مالی) از بین نمی‌برد. این باور که «چون خودت طلاق می‌خواهی پس باید تمام مهریه را یک‌جا بدهی» از نظر قانونی دقیق نیست. دادگاه در هر صورت، وضعیت مالی مرد را برای نحوه پرداخت بررسی خواهد کرد.

فرآیند قانونی «اعسار» برای تقسیط مهریه

طلاق از طرف مرد و تقسیط مهریه از طریق فرایندی حقوقی به نام «اعسار» یا همان اعلام رسمی ناتوانی مالی انجام می‌پذیرد.

وقتی مرد دادخواست طلاق می‌دهد و دادگاه او را به پرداخت کل مهریه (حق قطعی زن) محکوم می‌کند، مرد می‌تواند بلافاصله یا همزمان دادخواست «اعسار از پرداخت محکومٌ‌به (مهریه)» را نیز به همان دادگاه ارائه دهد. درخواست طلاق از طرف مرد و اعسار می‌توانند دو پرونده مرتبط باشند که همزمان بررسی می‌شوند.

در این مرحله، مرد (که حالا «مُعسِر» خوانده می‌شود) باید به دادگاه ثابت کند که توانایی پرداخت یک‌جای این مبلغ را ندارد.

1. اثبات ناتوانی: مرد باید لیستی شفاف از تمام دارایی‌ها و درآمدهای خود به دادگاه ارائه دهد.
2. معرفی شهود: او باید شاهدانی به دادگاه معرفی کند که به وضعیت مالی او آگاه هستند و شهادت دهند که او توان پرداخت یک‌جا را ندارد.
3. رای دادگاه: اگر دادگاه ادعای اعسار مرد را بپذیرد، حکم به قسط‌بندی می‌دهد. این یعنی اگر درخواست طلاق از طرف مرد باشد مهریه تقسیط میشود. قاضی مبلغی را به عنوان «پیش‌قسط» و مابقی را به صورت «اقساط ماهانه» تعیین می‌کند.

تفاوت کلیدی: مهریه عندالمطالبه در برابر مهریه عندالاستطاعه

نکته بسیار مهمی که اغلب نادیده گرفته می‌شود و مستقیماً بر نحوه پرداخت تأثیر می‌گذارد، نوع مهریه‌ای است که در عقدنامه ثبت شده.

• مهریه عندالمطالبه: این حالت، رایج‌ترین نوع مهریه است. در این نوع، اصل بر این است که مرد «توانا» است و باید مهریه را فورا بپردازد. به همین دلیل مرد باید سختی اثبات «اعسار» و ناتوانی خود را به دوش بکشد.
• مهریه عندالاستطاعه: در مورد مهریه عندالاستطاعه در طلاق از طرف مرد، وضعیت کاملاً برعکس می‌شود. در این حالت، اصل بر این است که مرد «ناتوان» (مُعسِر) است، مگر اینکه زن ثابت کند که او توانایی مالی (استطاعت) برای پرداخت دارد؛ بنابراین، دادخواست طلاق از طرف مرد با مهریه عندالاستطاعه معمولاً چالش مالی بسیار کمتری برای مرد ایجاد می‌کند. در این سناریو، مرد نیازی به اثبات اعسار خود ندارد؛ بلکه این زن است که باید برای گرفتن مهریه، لیست اموال مرد را ارائه دهد و دارا بودن او را به قاضی اثبات کند.

 بررسی موارد خاص: طلاق غیابی و طلاق در دوران عقد

با اینکه کلیات طلاق از طرف مرد یکسان است؛ دو سناریوی خاص وجود دارد که جزئیات فرآیند و حقوق مالی را به طور قابل توجهی تغییر می‌دهد: طلاق در غیاب همسر (غیابی) و طلاق در فاصله بین عقد تا عروسی (دوران عقد).

طلاق غیابی از طرف مرد چگونه است؟

«طلاق غیابی» نوع جداگانه‌ای از طلاق نیست؛ بلکه روشی برای رسیدگی به پرونده در صورت عدم حضور خوانده (در اینجا، زن) محسوب می‌شود. طلاق غیابی از طرف مرد زمانی اتفاق می‌افتد که مرد دادخواست طلاق می‌دهد؛ اما زن در هیچ‌کدام از جلسات دادگاه حاضر نمی‌شود، لایحه دفاعی ارسال نمی‌کند و ابلاغیه‌های دادگاه به صورت واقعی (حضوری) به او تحویل داده نمی‌شود.

شرایط و مراحل طلاق غیابی از طرف مرد

شرط اصلی این نوع رسیدگی، «مجهول‌المکان» بودن زن است. یعنی آدرس دقیقی از او در دسترس نیست تا ابلاغیه دادگاه به دستش برسد.

1. ثبت دادخواست: مرد دادخواست طلاق خود را به صورت عادی ثبت می‌کند.
2. تلاش برای ابلاغ: دادگاه سعی می‌کند ابلاغیه و تاریخ جلسه را به آدرس‌های ثبت شده زن (مثلاً در سامانه ثنا یا آدرس موجود در عقدنامه) ارسال کند.
3. نشر آگهی: اگر زن در این آدرس‌ها پیدا نشود و ابلاغیه برگشت بخورد، دادگاه دستور «نشر آگهی» می‌دهد. یعنی وقت جلسه دادگاه در روزنامه کثیرالانتشار آگهی می‌شود تا زن از پرونده مطلع شود.
4. صدور رای غیابی: پس از گذشت مهلت قانونی از نشر آگهی، اگر زن باز هم در دادگاه حاضر نشود، دادگاه جلسه را بدون حضور او تشکیل می‌دهد و با فرض اینکه مرد بر طلاق اصرار دارد، «رای غیابی» صادر می‌کند.

در این رای، دادگاه تکلیف تمام حقوق مالی زن (مهریه، نفقه و غیره) را نیز مشخص می‌کند و مرد موظف به پرداخت آن‌ها خواهد بود.

طلاق غیابی از طرف مرد چقدر طول میکشد؟

برخلاف تصور، طلاق غیابی از طرف مرد معمولاً بسیار طولانی‌تر از طلاق حضوری طول می‌کشد.

دلیل این تاخیر، حمایت قانون از فرد غایب است. مراحل طلاق غیابی از طرف مرد شامل تشریفات اضافی برای آگهی دادن در روزنامه می‌شود که زمان زیادی طول می‌کشد؛ اما مهم‌تر از آن، مهلت‌های اعتراض به رای غیابی است:

• مهلت واخواهی (۲۰ روز): زن پس از اطلاع از رای، ۲۰ روز فرصت دارد تا در همان شعبه صادرکننده رای، «واخواهی» کند (یعنی به رای غیابی اعتراض کند).
• مهلت تجدیدنظر (۲۰ روز): پس از اتمام مهلت واخواهی (یا پس از رسیدگی به آن)، زن ۲۰ روز دیگر فرصت «تجدیدنظر» در دادگاه بالاتر را نیز خواهد داشت.

طلاق در دوران عقد از طرف مرد

منظور از «دوران عقد»، فاصله زمانی بین ثبت رسمی ازدواج (عقد) تا برگزاری مراسم عروسی و شروع زندگی مشترک (زناشویی) است. طلاق از طرف مرد در دوران عقد از نظر قانونی هیچ تفاوتی با طلاق پس از چند سال زندگی ندارد؛ مرد همچنان طبق ماده ۱۱۳۳ اختیار طلاق را دارد.

درخواست طلاق از طرف مرد در دوران عقد نیز باید از همان مسیر سامانه تصمیم (مشاوره) و ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی عبور کند. مرد نیازی به ارائه دلیل برای این جدایی ندارد.

تفاوت اصلی: مهریه در دوران عقد

مهم‌ترین و تقریباً تنها تفاوت طلاق در دوران عقد از طرف مرد، در میزان مهریه زن است:

• قاعده نصف شدن مهریه: قانون مدنی به صراحت بیان می‌کند که اگر طلاق قبل از «نزدیکی» (رابطه زناشویی کامل) رخ دهد، زن مستحق دریافت نصف (۵۰ درصد) مهریه‌ای است که در عقدنامه ثبت شده است.
• اثبات عدم نزدیکی: اگر طلاق از طرف مرد در دوران عقد باشد و مرد ادعا کند که نزدیکی صورت نگرفته، دادگاه برای اثبات این ادعا، زن را به پزشکی قانونی معرفی می‌کند تا گواهی «بکارت» دریافت شود. در صورت تایید این گواهی، دادگاه مرد را فقط به پرداخت نصف مهریه محکوم خواهد کرد.

سایر حقوق مالی در دوران عقد

در درخواست طلاق از طرف مرد در دوران عقد، سایر حقوق مالی زن (مانند اجرت‌المثل و نحله) معمولاً موضوعیت ندارند.

• اجرت‌المثل و نحله: این حقوق بابت کارهایی که زن در خانه مشترک انجام داده، پرداخت می‌شوند. از آنجایی که در دوران عقد معمولاً زندگی مشترکی شکل نگرفته و خانه‌داری وجود نداشته است، اجرت‌المثل و نحله به زن تعلق نمی‌گیرد.
• نفقه: نفقه ایام گذشته (نفقه معوقه) در دوران عقد قابل مطالبه خواهد بود؛ مگر اینکه مرد بتواند اثبات کند که زن از او تمکین نکرده (مثلاً برای شروع زندگی در خانه‌ای که مرد تهیه کرده، حاضر نشده است).

معایب و مزایای طلاق از طرف مرد

تقاضای طلاق از طرف مرد تصمیمی بسیار جدی با پیامدهای سنگین مالی و روانی است. اگرچه قانون این اختیار را به مرد داده است؛ اما این مسیر به هیچ عنوان ساده یا بدون هزینه نیست. بررسی صادقانه معایب طلاق از طرف مرد در کنار مزایای آن، برای هر تصمیمی ضروری است.

معایب طلاق از طرف مرد

باید پذیرفت که معایب طلاق از طرف مرد، خصوصاً زمانی که زن با جدایی مخالف باشد، بسیار قابل توجه و سنگین هستند. این چالش‌ها معمولا بر سه محور اصلی استوارند:

۱. تعهد پرداخت کامل تمام حقوق مالی زن

این بزرگترین و قطعی‌ترین مورد است. زمانی که مرد آغازگر طلاق باشد (و خطایی از جانب زن اثبات نشود)، دادگاه او را به پرداخت تمام حقوق مالی زن ملزم می‌کند. این حقوق عبارتند از:

• مهریه کامل: مرد باید تمام مهریه را (چه عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه) بپردازد.
• اجرت‌المثل ایام زناشویی: دستمزد کارهایی که زن در طول زندگی مشترک انجام داده است.
• نحله: بخششی که در صورت عدم تعلق اجرت‌المثل، دادگاه تعیین می‌کند.
• شرط تنصیف دارایی: اگر این شرط امضا شده باشد، مرد باید تا نصف اموالی که در طول زندگی به دست آورده را به زن بدهد.

عدم توانایی در پرداخت این حقوق، به معنای عدم ثبت طلاق یا مواجهه با پرونده‌های اعسار و تقسیط خواهد بود.

۲. فرآیند قانونی طولانی و فرسایشی

طلاق یک‌طرفه از جانب مرد، یکی از طولانی‌ترین پرونده‌های قضایی خانواده است. از آنجایی که زن مخالف طلاق است، از تمام فرصت‌های قانونی خود برای اعتراض (واخواهی، تجدیدنظر، فرجام‌خواهی) استفاده خواهد کرد. این پروسه، مدت زمان طلاق از طرف مرد را به راحتی به بیش از یک سال افزایش می‌دهد. این کشمکش طولانی در دادگاه‌ها، فرسایشی و انرژی‌بر خواهد بود.

۳. فشار روانی و استرس بالا

درگیری مداوم در جلسات دادگاه، رویارویی با همسر مخالف، چالش‌های مربوط به داوری و مهم‌تر از همه، فشار ناشی از تامین هزینه‌های سنگین مالی و حق‌الوکاله، بار روانی شدیدی را به مرد تحمیل می‌کند. این مورد اغلب نادیده گرفته می‌شود؛ اما می‌تواند سلامت روان فرد را به خطر بیندازد.

مزایای طلاق از طرف مرد

در مقابل لیست بلند معایب، مزایای طلاق از طرف مرد بسیار محدودتر و متمرکز بر یک اصل اساسی است:

اختیار قانونی برای پایان دادن به رابطه

اصلی‌ترین و شاید تنها مورد، همان «اختیار قانونی» (برگرفته از ماده ۱۱۳۳) است.

زمانی که زندگی مشترک به بن‌بست کامل رسیده، هیچ تلاشی برای سازش به نتیجه نرسیده و مرد به هیچ عنوان امکان ادامه زندگی با همسر خود را نمی‌بیند، قانون به او اجازه می‌دهد که حتی بدون رضایت زن، به این رابطه پایان دهد.

این مزیت به معنای «آسان بودن» طلاق نیست؛ بلکه به معنای «ممکن بودن» آن است. مزایای طلاق از طرف مرد در واقع، داشتن مسیر قانونی برای خروج از رابطه‌ای است که از نظر او کاملاً تمام شده و غیرقابل ترمیم به نظر می‌رسد. این اختیار، به مرد اجازه می‌دهد تا پس از پرداخت تمام هزینه‌های قانونی و مالی، کنترل زندگی خود را دوباره به دست آورد.

در نهایت، تقاضای طلاق از طرف مرد، استفاده از حقی قانونی در قبال پذیرش مسئولیت‌های مالی بسیار سنگین آن است.

هزینه طلاق از طرف مرد و نقش وکیل متخصص

یکی از پرسش‌های اساسی مردان پیش از هر اقدامی، برآورد هزینه طلاق از طرف مرد است. این هزینه‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: هزینه‌های جاری پرونده و دستمزد وکیل.

هزینه‌های اداری و جاری پرونده

این موارد، هزینه‌هایی هستند که باید مستقیماً به دولت یا مراجع مربوطه پرداخت شوند و ارتباطی به وکیل ندارند:

1. هزینه دادخواست طلاق از طرف مرد: در ابتدای کار، برای ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، باید هزینه‌ای بابت دادرسی پرداخت شود. هزینه درخواست طلاق از طرف مرد در این مرحله معمولاً مبلغ ثابتی مطابق با تعرفه قوه قضاییه در آن سال است.
2. هزینه جلسات مشاوره اجباری: همانطور که در بخش «نحوه درخواست طلاق از طرف مرد» توضیح داده شد، شرکت در جلسات مشاوره سامانه تصمیم اجباری است. هزینه هر جلسه مشاوره به ازای هر نفر دریافت شده و با توجه به تعداد جلسات (معمولاً ۵ جلسه)، این مبلغ محاسبه می‌شود.
3. هزینه‌های جانبی: هزینه‌های دیگری مانند هزینه کارشناسی (برای تعیین اجرت‌المثل) یا هزینه نشر آگهی در روزنامه (در موارد طلاق غیابی) نیز ممکن است به مبالغ اضافه شوند.

هزینه وکیل برای طلاق از طرف مرد چقدر است؟

بخش اصلی هزینه‌ها مربوط به دستمزد وکیل است. هزینه وکیل برای طلاق از طرف مرد (که به آن حق الوکاله طلاق از طرف مرد یا هزینه وکالت طلاق از طرف مرد نیز گفته می‌شود) مبلغ ثابتی ندارد و کاملاً توافقی میان وکیل و موکل تعیین می‌شود.

این هزینه به تجربه وکیل، پیچیدگی پرونده (مانند میزان اموال برای تنصیف یا چالش‌های پرونده اعسار مهریه) و شهری که در آن اقدام می‌شود، بستگی دارد.

چرا حق الوکاله طلاق یک‌طرفه گران‌تر است؟

باید توجه داشت که هزینه وکیل برای طلاق از طرف مرد (طلاق یک‌طرفه) به مراتب بیشتر از طلاق توافقی است. هزینه‌ها در این نوع طلاق معمولاً از فرآیند استفاده از وکیل طلاق توافقی بیشتر خواهد بود؛ زیرا چالش‌های به مراتب بیشتری دارد.

در طلاق توافقی، کار وکیل صرفاً تنظیم توافق‌نامه و پیگیری اداری آن است؛ اما در طلاق یک‌طرفه، وکیل باید در جلسات متعدد دادگاه شرکت کند، لوایح دفاعی برای اعسار تنظیم کند، به اعتراض‌های زن در مرحله تجدیدنظر پاسخ دهد و فرایندی طولانی و فرسایشی را مدیریت کند.

به همین دلیل، حق الوکاله طلاق از طرف مرد نه «هزینه»، بلکه «سرمایه‌گذاری» برای جلوگیری از ضررهای مالی بسیار سنگین‌تر است.

داشتن وکیل متخصص تضمین می‌کند که نحوه درخواست طلاق از طرف مرد به درستی انجام شود، پرونده در کوتاه‌ترین زمان ممکن پیش برود و حقوق مالی مرد (در عین پرداخت تعهدات قانونی) به بهترین شکل ممکن حفظ شود.

اقدامات پس از رای دادگاه: اعتراض و ثبت رسمی طلاق

صدور رای دادگاه خانواده به معنای پایان کامل پرونده نیست. این رای، در واقع «گواهی عدم امکان سازش» یا همان مجوز طلاق است. برای نهایی شدن جدایی، دو مرحله بسیار مهم دیگر باقی مانده: قطعی شدن رای (گذر از مرحله اعتراضات) و اجرای رای (ثبت در دفترخانه).

حق اعتراض به رای طلاق (تجدیدنظر و فرجام‌خواهی)

زمانی که دادگاه بدوی (اولیه) رای خود را صادر می‌کند، این رای بلافاصله قابل اجرا نیست. قانون برای جلوگیری از تضییع حقوق، به هر دو طرف (مرد و زن) مهلت اعتراض داده است.

• مهلت اعتراض: هر کدام از طرفین از تاریخی که رای به آن‌ها ابلاغ می‌شود، ۲۰ روز فرصت دارند تا به آن «تجدیدنظرخواهی» (اعتراض در دادگاه بالاتر) کنند.
• اعتراض زن: در طلاق یک‌طرفه از جانب مرد، زن (خوانده) معمولاً به کل رای اعتراض می‌کند تا فرآیند را طولانی‌تر کند یا مانع جدایی شود.
• اعتراض به رای طلاق از طرف مرد: شاید عجیب به نظر برسد؛ اما گاهی خود مرد (خواهان) نیز به رای صادر شده اعتراض می‌کند. البته اعتراض به رای طلاق از طرف مرد معمولاً به اصل رای (یعنی خود طلاق) وارد نیست؛ زیرا او خودش درخواست‌دهنده بوده است. بلکه اعتراض مرد اغلب به بخش مالی رای مربوط می‌شود.
  • برای مثال، ممکن است مرد به مبلغ سنگینی که دادگاه برای «اجرت‌المثل» تعیین کرده، معترض باشد.
  • یا ممکن است دادگاه درخواست «اعسار» (ناتوانی مالی) مرد را برای تقسیط مهریه رد کرده باشد و مرد برای اثبات ناتوانی خود، به دادگاه تجدیدنظر اعتراض کند.

این فرآیند اعتراض و ارسال پرونده به دادگاه تجدیدنظر (و گاهی دیوان عالی کشور برای فرجام‌خواهی)، می‌تواند ماه‌ها به زمان پرونده اضافه کند.

ثبت نهایی و خواندن صیغه طلاق از طرف مرد

این گام، آخرین و حیاتی‌ترین مرحله است. پس از آنکه رای دادگاه بدوی صادر شد و مهلت ۲۰ روزه گذشت (و هیچ‌کس اعتراض نکرد) یا پس از آنکه دادگاه تجدیدنظر رای نهایی را صادر کرد، رای «قطعی» می‌شود.

• مهلت ۳ ماهه مهم: قانون به مردی که گواهی عدم امکان سازش را دریافت کرده است، فقط سه ماه (از تاریخ قطعی شدن رای) فرصت می‌دهد تا برای ثبت طلاق اقدام کند.
• اجرای رای: مرد باید با در دست داشتن رای قطعی، به یکی از دفاتر رسمی طلاق مراجعه کند.
• پرداخت حقوق مالی: در دفترخانه، مرد باید قبل از ثبت، تمام حقوق مالی زن (مهریه، اجرت‌المثل و غیره) را که در رای مشخص شده، به صورت نقدی پرداخت کند یا حکم تقسیط قطعی شده (اعسار) را ارائه دهد.
• خواندن صیغه طلاق: پس از احراز هویت طرفین و تایید پرداخت حقوق مالی، سردفتر اقدام به خواندن صیغه طلاق از طرف مرد می‌کند و جدایی را به صورت رسمی در شناسنامه‌ها و سیستم ثبت احوال وارد می‌کند.

هشدار بسیار مهم: اگر مرد در مهلت سه ماهه تعیین شده به دفترخانه مراجعه نکند (مثلاً به دلیل عدم توانایی در پرداخت یک‌جای مهریه)، آن گواهی عدم امکان سازش باطل می‌شود و تمام زحمات و زمان صرف شده در دادگاه از بین می‌رود. در این صورت، اگر مرد همچنان خواهان طلاق باشد، باید تمام مراحل را از صفر (ثبت‌نام در سامانه تصمیم و مشاوره) دوباره آغاز کند.

چرا مشاوره با وکیل طلاق رهجویان عدالت ضروری است؟

همانطور که در این راهنما بررسی شد، طلاق از طرف مرد فرآیندی به مراتب پیچیده‌تر، زمان‌برتر و پرهزینه‌تر از تصور عمومی است. مراحل طلاق از طرف مرد، از چالش‌های جلسات مشاوره و داوری گرفته تا دفاع در پرونده‌های سنگین مالی مانند مهریه و اجرت‌المثل، مسیری فرسایشی است.

مدیریت این پیچیدگی‌ها و آگاهی از تفاوت‌های هزینه وکیل برای طلاق از طرف مرد در پرونده‌های یک‌طرفه، به تخصص و تجربه بالایی نیاز دارد.

گروه حقوقی رهجویان عدالت، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین موسسات حقوقی تهران، با اتکا به بیش از دو دهه تجربه تخصصی در دعاوی خانواده، آماده هموار کردن این مسیر دشوار برای مراجعین است.

پرونده‌های خود را به وکلای ما بسپارید و با آرامش به زندگی عادی خود بازگردید.