جرایم نوجوانان و کودکان در چند سال اخیر رشد افزایشی داشته است. به همین خاطر آگاهی از نحوه رسیدگی به جرایم آنها لازم و ضروری می‌باشد. وجود شعبه‌های دادگاه طفل و نوجوان در مراکز قضایی شهرستان‌ها باعث می‌شود تا رسیدگی به جرایم این افراد مورد توجه قرار گیرد. حال اگر این مراکز و دادگاه‌ها در شهری وجود نداشته باشند، طبق تبصره ماده ۲۹۸ قانون آئین دادرسی کیفری رسیدگی به اینگونه جرایم در دادگاه کیفری انجام می‌شود. دادگاه‌ها و دادسراهای رسیدگی به جرایم کودکان و نوجوانان به صورت ویژه بوده و در برخی موارد نتیجه رسیدگی، تخفیف در مجازات و عدم مسئولیت کیفری می‌باشد. طبق آیین دادرسی کیفری، تخفیف و ملاحظه‌ای برای کودکان در نظر گرفته می‌شود. بهتر است بدانید که مطابق با ماده ۹۵ قانون مجازات اسلامی، کودکان و نوجوانان در معرض آثار شکایت کیفری قرار نمی‌گیرند. مطابق ماده ۲۹۸ قانون آیین دادرسی کیفری وجود ۱ قاضی و ۱ مشاور در جلسه رسیدگی به جرایم از الزامات است.
نحوه رسیدگی به جرایمِ افراد نابالغ
در خصوص رسیدگی به جرایم کودکان و نوجوانان می‌توان گفت که رده‌های سنی این افراد تعیین کننده مجازات آنها خواهد بود. مطابق ماده ۹۱ قانون مجازات اسلامی اگر سن فردی که مرتکب جرایم موجب حد یا قصاص شده پایین‌تر از ۱۸ سال باشد، چنانچه ماهیت جرم انجام شده و یا حرمت آنرا درک نکند و یا در رشد و کمال عقل آنان شبهه وجود داشته باشد حسب مورد قصاص لغو شده و با توجه به سن او، مجازات مناسب تعیین می‌شود. مطابق قانون مجازات اسلامی که در سال نودودو تصویب شده است، اطفال را به سه گروه جدا کرده‌اند. کودکان تا نه سالگی به دلیل عدم رسیدن به بلوغ هر گونه مجازات کیفری از آنها سلب می‌شود. در دسته دوم اگر کودکان از نه سالگی تا ۱۵ سالگی مرتکب جرایم تعزیری شوند یکی از تصمیمات مندرج در ماده ۸۸ قانون مجازات اسلامی برای وی اتخاد خواهد شد. در نهایت؛ نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ ساله در صورت ارتکاب جرم تعزیری مشمول ماده ۸۹ قانون مجازات اسلامی خواهند شد.
مجازات جرایم نوجوانان در صورت ارتکاب اعمال ناپسند
در موضوع جرایم نوجوانان طبق مواد ۳۰۶ و ۳۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری اگر آنها مرتکب جرایم منافی عفت زنا شوند، رسیدگی به جرایم آنها مستقیما در دادگاه ویژه خواهد بود. همچنین مطابق ماده ۴۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری مشاوران دادگاه اطفال و نوجوانان از میانِ متخصصین فعال در رشته‌های جرم شناسی، علوم تربیتی، مددکاری و روانشناسی انتخاب می‌شوند. البته مطابق تبصره ۲ ماده ۳۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری، وجود مشاور در جلسات رسیدگی به جرایم ضروری می‌باشد. مشاوران زن برای اطفال دختر برگزیده می‌شوند.
تسلیم متهم به فرد بالغ
اگر سرپرست قانونی متهم مشخص نباشد، مجازات اطفال ۹ تا ۱۵ ساله در صورت صلاحدید دادگاه (با رعایت مقررات ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی) ، تسلیم به افراد حقیقی یا حقوقی شده و مراتبِ دستورات به آنها شرح داده می‌شود.
اخطار، نصیحت، دریافت تعهدنامه از متهم و تذکر نیز در پروسه رسیدگی به جرایم کودکان و نوجوانان مطرح خواهد بود.
یکی دیگر از مجازات‌های مرتبط با جرایم نوجوانان و کودکان دریافت جزای نقدی می‌باشد. این جزا کمتر از صد هزار تا چهار میلیون تومان متغیر است. البته علاوه بر آن، انجام خدمات عمومی رایگان نیز یکی دیگر از مجازات‌های تعزیری درجه ۶ می‌باشد. ساعت مورد نظر برای انجام خدمات عمومی بین ۶۰ تا۷۲۰ ساعت است.
تخفیف در مجازات جرایم نوجوانان و کودکان
نظر دادگاه در خصوص رسیدگی به جرایم نوجوانان و کودکان، نهایی و تعیین کننده است. گاهی اوقات در مجازات این افراد تخفیف داده می‌شود. به عنوان مثال، حضور کودک و نوجوان در کانون اصلاح و تربیت تا حدود یک سوم کاهش پیدا می‌کند. البته بهتر است بدانید که اینگونه تخفیف‌ها برای زمانی است که متهم، حداقل یک پنجم از جزای خود را در کانون اصلاح و تربیت به اتمام رسانده باشد. کاهش تا نصف مجازات‌های اولیه تعیین شده و تبدیل مجازات به مجازات‌های دیگر نیز، طبق صلاحدید دادگاه خواهد بود. تعویق انداختن جرایم تعزیری متهم نیز از اختیارات دادگاه می‌باشد.
تعیین وکیل تسخیری برای جرایم نوجوانان و کودکان
در موضوع جرایم نوجوانان مطابق قانون ۴۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری اگر دیه یا ارش بیشتر از یک پنجم دیه کامل باشد تعیین وکیل توسط سرپرست قانونی متهم و یا اشخاص حقیقی و حقوقی که طفل به آنها تسلیم شده یا اخذ وکیل تسخیری لازم است.
نحوه جبران خسارت در موضوع جرایم افراد نابالغ
در بحثِ جرایم نوجوانان مطابق ماده ۹۲ قانون مجازات اسلامی، اگر برای متهم پرداخت دیه یا ضمان مالی تعیین شود باید ولی و یا سرپرست قانونی او اقدام به پرداخت نماید. طبق ماده ۱۲۱۶ قانون مدنی، شخص صغیر در صورت وارد آوردن ضرر ضامن بوده و باید جبران خسارت نماید. علاوه بر این، مطابق ماده ۷ قانون مسئولیت مدنی، شخصی که مسئولیت نگهداری از صغیر و طفل را بر عهده دارد باید عهده‌دار جبران وارده باشد. البته اگر توان مالیِ سرپرست این اجازه را ندهد پرداختی باید از مال صغیر صورت گیرد به شرط اینکه این پرداخت سبب تنگدستی فرد نشود.
تکلیفِ جرایم نوجوانانی که در حین رسیدگی ۱۸ سالگی را رد کنند!
مطابق تبصره ۲ ماده ۳۰۴ قانون آیین دادرسی کیفری اگر در زمان رسیدگی به جرایم نوجوانان، آنها ۱۸ سالگی را تمام کرده باشند، این مجازات طبق روال قبل تعیین می‌شود. به بیان ساده‌تر؛ باز هم دادگاه ویژه نوجوانان روند تعیین مجازات را پیش می‌گیرد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید با مشاوران گروه وکلای ره جویان عدالت در ارتباط باشید. آنها با آگاهی و تخصص کاملی که در این زمینه دارند، بهترین یاریگر برای شما خواهند بود.