تصرف عدوانی چیست ؟روش های تصرف عدوانی چه می باشد؟

 تصرف عدوانی به این معناست که کسی زمین یا ملکی را به زور و بدون رضایت مالک آن را از شخصی که براساس قرارداد  نسبت به آن ملک دارای حق باشد (مانند مستاجر)، تصرف کند.

انواع  دعوای تصرف عدوانی:

دعوای تصرف عدوانی به دو صورت قابل طرح است: ۱- دعوای تصرف عدوانی حقوقی ، دعوای تصرف عدوانی کیفری .که در اینجا دعوی تصرف عدوانی حقوقی را  توضیح می دهیم .

تصرف عدوانی حقوقی  چیست؟

قانونگذار تصرف عدوانی حقوقی در ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی تعریف کرده است  : «دعوای تصرف عدوانی حقوقی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعادهٔ تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.» با توجه به این تعریف مال مورد تصرف باید غیر منقول( یعنی قابل نقل و انتقال نباشد مانند مسکن) باشد.

شرایط تحقق دعاوی تصرف عدوانی

بنا به تعریف ماده ۱۵۸ قانون ایین دادرسی مدنی برای تحقق دعوای تصرف عدوانی حقوقی  ارکان زیر باید جمع باشد که هر یک مختصراً توضیح داده میشود:
۱-سابقه تصرف خواهان: علاوه بر استیلا(تسلط) نسبت به مال به قصد استفاده شخصی، که لازمه تحقق معنای تصرف در اموال است لازم است ارتباط بین مال و متصرف با تمامی ارکان و شرایط مدتی ادامه داشته باشد تا برحسب عرف بتوان آنرا بعنوان سابقه پذیرفت. بنابراین باید مدت لازم برای حصول سبق تصرف را به نظر عرف محول نمود.
۲-عدم سبق تصرف خوانده: صدور حکم رفع تصرف علیه کسی جائز است که تصرف او لاحق بر تصرف خواهان باشد. براساس همین شرط است که معتقدند خوانده دعوی تصرف، باید هیچگونه تصرف قبلی در مال موضوع دعوی نداشته باشد والا او خود نیز متصرف سابق محسوب می گردد و صدور دستور رفع تصرف علیه متصرف سابق فاقد وجه قانونی است. بنابراین یکی از شرایط دعوی تصرف عدوانی این است که خوانده با لحوق تصرف عدوانی خود، مال مورد دعوی را از تصرف متصرف سابق خارج کرده و بر آن مستولی شده باشد.
۳– عدوانی بودن تصرف خوانده: عدوانی بودن تصرف، شرطی است که در تحقق غصب نیز ضروری است و اینکه در قانون مدنی تعریفی از مفهوم «عدوانی» به عمل نیامده، ولی ماده یک قانون جلوگیری از تصرف عدوانی با قید عبارات: «بدون رضایت» به بیان مفهوم «عدواناً» که در ماده ۲ آن قانون ذکر شده پرداخته، منقول یا غیرمنقول بودن مال که تفاوت بین در ماده یک و دو آن می باشد، تأثیری در این امر ندارد. خصوصاً ماده یک قانون جلوگیری از تصرف عدوانی مصوب سال ۱۳۰۹ که اموال منقول و غیرمنقول را در بر می گرفت، در موردی دعاوی مربوط به هر دو نوع مال، عبارت «بدون رضایت» را به کار برده بود.

۴– غیر منقول بودن مال مورد تصرف : براساس ماده ۱۵۸ ق.آ.د.م می تون گفت که دعوی تصرف عدوانی منحصرا در ارتباط با اموال غیر منقول است و بر این مبنا ، دعاوی تصرف در اموال منقول مصداق نداشته و مدعی حق ، تنها می تواند دعوی مالکیت در مراجع صالح قضایی اقامه نماید.

 

تفاوت دعاوی تصرف عدوانی حقوقی و دعوای خلع ید

دعوی خلع ید و تصرف عدوانی از جهات زیر با یکدیگر تفاوت دارند:

۱- دعاوی خلع ید شامل عین و منفعت مال منقول و غیر منقول می شود ولی تصرف عدوانی منحصر در مال غیر منقول است.

۲-اجرای حکم صادره در دعاوی خلع ید مستلزم قطعیت حکم می باشد ولی در تصرف عدوانی باتوجه به ماده ۱۷۵ قانون آیین دادرسی مدنی اجرای حکم بدوی  بدون قطعیت مجاز شمرده شده است.

۳-دعاوای تصرف عدوانی بر خلاف دعاوای خلع ید به حکم ماده ۱۷۷ بدون تشریفات و خارج از نوبت رسیدگی می شود.

۴-سند مالکیت در دعوای تصرف عدوانی اماره ی سابقه تصرف است حال آنکه در دعوای خلع ید به عنوان دلیل قطعی مالکیت مورد توجه قرار می گیرد.

۵- منشا دعاوی خلع ید ، مالکیت خواهان است اما منشاء دعاوی تصرف عدوانی ، تصرفات سابق خواهان می باشد

۶- دعاوی خلع ید یک دعوای مالی و مستلزم پرداخت هزینه دادرسی دعاوی مالی است اگرچه در خلع ید مال غیر منقول ، هزینه دادرسی بر اساس قیمت منطقه ای املاک محاسبه خواهد شد. ولیکن دعاوی تصرف عدوانی یک دعوای غیرمالی است که هزینه دادرسی آن با هزینه پرداختی در دعاوی غیر مالی است.

تصرف عدوانی در ملک مشاع

طبق ماده ۱۶۷ قانون آئین دادرسی مدنی ( در صورتی که دو یا چند نفر مال غیرمنقولی را به طور مشترک در تصرف داشته یا استفاده می کردند و بعضی از آنان مانع تصرف و یا استفاده و یا مزاحم استفاده بعضی دیگر شود حسب مورد در حکم تصرف عدوانی یا مزاحمت یا ممانعت از حق محسوب می شود)
دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع پیش بینی شده است که سبق تصرف خواهان لحوق تصرفات خوانده (سابقه ی تصرف خواهان و عدم تصرف سابق خوانده ) وعدوانی بودن تصرفات خوانده، ارکان این دعوا هستند که پس از اثبات آن دادگاه رأی به رفع تصرف عدوانی ملک مشاع صادر می نماید.

مرجع صالح جهت طرح دعوی تصرف عدوانی

بر اساس قوانین کلی خواهان در مراحل بدوی باید به دادگاه های عمومی مراجعه نماید.
ماده ۱۲ قانون آئین دادرسی مدنی نیز از نظر محلی دادگاهی را صالح می داند که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است. اگرچه خوانده در آن حوزه مقیم نباشد، بنابراین دعاوی تصرف باید در دادگاه عمومی محل وقوع مال غیرمنقول اقامه شود. در حال حاضر اشخاص برای ثبت دادخواست خود باید از طریق خدمات الکترونیک قضایی اقدام نمایند. پس از ثبت دادخواست و واریز هزینه دادرسی، به شعبه مربوطه مراجعه نمایند.

مدارک مورد نیاز برای گرفتن وکیل تصرف عدوانی :

• کارت ملی
• مدارکی که سبق تصرف را ثابت کند
• اصول اسناد مالکیت

۳ سوال متداول از تصرف عدوانی حقوقی

۱- آیا طرح «دعوی تصرف عدوانی » لزوما از سوی مالک صورت می گیرد؟

نه لزوما اقامه دعوی تصرف عدوانی از سوی مالک صورت نمی گیرد. زیرا در دعوای تصرف عدوانی ، رابطه ی بین متصرف سابق ، نشانه ی مالکیت به سود او ایجاد می کند و این بار چنانچه متصرف عدوانی ، مدعی مالکیت باشد بار اثبات آن را بر دوش دارد.

۲- سند مالکیت در «دعوی تصرف عدوانی» چه نقشی را ایفا می کند؟

سند مالکیت در دعوای تصرف عدوانی  طبق قانون جدید صرفا اماره سبق تصرف است که خلاف آن قابل اثبات است.و سبب شده ارزش و اعتبار سند مالکیت را به راحتی در معرض تزلزل قرار دهد.

۳-اگر مالک با اقداماتی ، در تصرفات مستاجر اخلال ایجاد کند آیا می توان دعوای تصرف عدوانی بطرفیت او مطرح نمود؟

بله زیرا مالک بدون مجوز قانونی و به زور و بدون رضایت مستاجر، مورد اجاره  تصرف نموده است.