همه چیز درباره حق و حقوق زندانی-ره جویان عدالت

زندانی و آشنایی با حق و حقوقی که دارد، اهمیت بسیار زیادی دارد. درست است که این فرد از نظر قانون یک مجرم تلقی می شود، اما حقوقی برای او تعیین شده است. ممکن است خود فرد به منابعی دسترسی نداشته باشد که از آنها آگاه شود. اما نزدیکان او موظف هستند درباره این حقوق تحقیق کنند و با استانداردهای آن آشنا شوند. در جامعه مدرن امروز حقوق این افراد باید به رسمیت شناخته شود. در موارد زیادی هم دیده شده است که این قوانین به طور صحیح اجرا نشده اند.

مهم ترین مسئله ای که در این قوانین مورد توجه است انسانی بودن آنها است. در رفتار با زندانی به هویت انسانی او نباید آسیبی وارد آید. رعایت این حق و حقوق موجب می شود که بعد از تمام شدن دوره محکومیت فرد سلامت به آغوش خانواده و جامعه برگردد.

حقوق زندانی در ایران

به حقوق زندانی در جاهای مختلفی پرداخته شده است. آئین نامه اجرایی سازمان زندان ها در این باره به تفصیل سخن می گوید. میان این قوانین می توان شباهت های بسیاری با قوانین بین المللی یافت. البته بین آنها با اعلامیه حقوق بشر نیز شباهت هایی وجود دارد. اصول این قوانین بر پایه انسانیت شکل گرفته اند و از اعمال مجازات فراتر از قوانین علیه زندانیان جلوگیری به عمل می آید. این حقوق عبارت اند از:

• برائت زندانیان فقط وقتی نقض خواهد شد که جرم آنها را قانون تعیین کرده باشد.
• درباره شیوه رفتار با آنها نیز نکاتی در قانون ذکر شده است.
• علت دستگیری افراد زندانی باید به آنها اعلام شود.
• بازداشت نباید خودسرانه باشد و لازم است پرونده آنها به مراجع صالح قضایی واگذار شود.
• برگزیدن وکیل نیز یکی از مهم ترین حقوق این افراد به شمار می رود.  
• برای منع شکنجه و همچنین مجبور کردن این افراد به اقرار یا شهادت نیز قوانینی تعیین شده است.
• حیثیت آنها بسیار حائز اهمیت است و درباره عدم هتک حرمت نیز به قوانینی اشاره شده است. حتی برای مأموران متخلف مجازاتی در نظر گرفته شده است.

قانون مجازات اسلامی و حقوق افراد در بند

در قانون مجازات اسلامی درباره حقوقی که برای افراد زندانی وجود دارد به شکل تخصصی صحبت به میان‌ آمده است. برای هر فعل یا ترک فعل خلاف قوانین یک مجازات اختصاص داده شده است. به مسائلی مثل شرایط ویژه افراد از قبیل سن یا سلامت عقل آنها نیز اشاره شده است. در مجازات تعزیری، مشخصات شخصیتی زندانیان در مجازات آنها اثرگذار شناخته شده است. ضمن این که برای هر جرم نیز کمترین و بیشترین مجازات قید شده است. قاضی موظف است با توجه به شرایط ویژه هر فرد مجازات را اعلام کند. درباره اجرای هر مجازاتی، رعایت همه حقوق این افراد ضروری است.

آئین نامه اجرایی سازمان زندان ها درباره حقوق افراد در بند

در آئین نامه ای که برای افراد زندانی تنظیم شده است، به مسائلی مثل ورود به زندان و اقامت او هم اشاره شده است. برای دوران بعد از زندان و برگشت به جامعه نیز حق و حقوقی برای آنها تعریف شده است. مهم ترین اصلی که در همه بندهای آئین نامه به آن توجه شده است احترام به حقوق انسانی افراد در بند است. مجازات او باید عادلانه باشد و سازمان زندان ها موظف است به همه حقوق آنها در حین حبس احترام بگذارد. درباره اجرای امور و نظارت بر زندان ها نیز قوانینی در نظر گرفته شده است. ضمن این که:

• زندانیان با شرایط و جرم های گوناگون باید از هم تفکیک شوند. یک زندانی سیاسی نباید در بند مجرمان دیگر باشد.
• با افراد سالمند، بیمار و دارای اختلالات جنسی نیز باید با توجه به شرایطی که دارند برخورد شود.
• توجه به سلامت جسمی و روانی و رعایت بهداشت از حقوق مسلم این افراد است.
• دسترسی به غذا و آب سالم و تأمین نظافت شخصی و دسترسی به داروهای لازم نیز از حقوق دیگر افراد زندانی به شمار می رود.
• امکانات ملاقات با آشنایان نیز برای آنها فراهم است.
• امکان اشتغال و کار کردن نیز در این دوران برای کسب درآمد باید ایجاد شده باشد.
• برنامه های آموزشی و فرهنگی با هدف کمک به آنها برای زندگی بعد از اتمام دوران محکومیت نیز در نظر گرفته شده است.

شناخت حقوق افراد زندانی با کمک از افراد متخصص

زندانیان برای احقاق حقوقشان باید از وکلای متخصص و با تجربه کمک بگیرند. ره جویان عدالت یکی از قدیمی ترین مؤسسه هایی است که برای دست یافتن به وکلا می توان به آنها مراجعه کرد. خانواده هایی که فردی را در زندان دارند و اطلاعات کافی درباره اتهام و مجازات ندارند، تنها با مشورت با افراد حرفه ای می توانند به آنها کمک برسانند. هر فردی که مشاوره حقوقی نیاز داشته باشد، می تواند به شکل رایگان مشکل خود را با تلفن یا به صورت حضوری با وکلای این مرکز در میان بگذارد. امکان ثبت درخواست مشاوره به صورت اینترنتی هم وجود دارد. دسترسی به امکانات وب سایت این مجموعه برای همگان ساده و رایگان است.