قانون جرایم رایانه ای
ماده ۱ قانون جرایم رایانه ای « هرکس به طور غیر مجاز داده با سیستم های رایانه ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد،به حبس از ۹۱ روز تا ۱ سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۲۰ میلیون ریال یا هردو مجازات محکوم خواهد شد »
فضای مجازی و حقوق فضای مجازی
فضای مجازی (سایبر) : به مجموعه هایی از ارتباطات درونی انسانها از طریق کامپیوتر و وسایل مخابراتی بدون درنظر گرفتن فضای فیزیکی گفته میشود.این روابط در فضای غیر فیزیکی (مجازی )اتفاق می افتد و به همین دلیل محدودیت های دنیای معمولی را ندارد.
حقوق فضای مجازی : حقوق فضای مجازی مجموعه اصول و قواعد حقوقی حاکم بر فضای سایبر و ارتباطات این فضا است دراین فضا بر خلاف تصوری که ممکن است وجود داشته باشد همانند دنیای واقعی هر عمل یا حادثه ای از تعامل و قرارداد گرفته تا تقلب و دروغ پردازی، مشمول قواعد حقوقی است .
تعرض به حریم خصوصی در فضای مجازی
حریم خصوصی:حریم خصوصی را می توان به حق کنترل افراد نسبت به دسترسی دیگران به اطلاعات (اطلاعاتی مانند ویژگیهای شخصی، شخصیتی،جسمی، اقتصادی و غیره )راجع به آنها تعریف کرد.
ظهور ابرتارنماهایی همچون فیس بوک، یوتیوب و غیره و اقبال میلیاردها نفر به آنها صیانت از حریم خصوصی را در دهکده جهانی اطلاعات در حد غیرممکن دشوار کرده است. به موجب ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه ای «هر کس به وسیله سیتم های رایانه ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا یا موجب هتک حیثیت او شود به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جرای نقدی از ۵ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
جرم افشای اسرار خصوصی در فضای مجازی
طبق ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه ای ،به صراحت، افشای اسرار دیگری را بدون رضایت وی و در دسترس قرار دادن آن برای دیگران را جرم دانسته و مجازات حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جرای نقدی از ۵ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو را تعیین کرده است
نکته : همچنین انتشار فیلم خصوصی یا خانوادگی افراد در فضای مجازی از جمله تلگرام ،اینستاگرام و… طبق ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه ای جرم است .
انتشار تصویر یا صوت دیگران در تلگرام یا اینستاگرام
به موجب ماده ۱۷ قانون جرام رایانه ای هرکس به وسیله سیستم های رایانه ای یا مخابراتی صوت یا تصویر دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا منجر به هتک حیثیت او شود جرم است .
جرم هک تلگرام یا اینستاگرام
حریم خصوصی را میتوان به حق کنترل افراد نسبت به دسترسی دیگران به اطلاعات راجع به انها تعریف کرد اطلاعات در این تعریف مفهوم عامی دارد و شامل هرگونه اطلاعات در خصوص ویژگی های شخصی ،شخصیتی،جسمی،اقتصادی و…می شود وقتی که شخصی بدون رضایت دیگری به اطلاعات وی دسترسی پیدا می کند حریم خصوصی وی را نقض کرده است. بنابراین به موجب ماده ۱ قانون جرایم رایانه ای دسترسی غیرمجاز به داده ها یا سیستمهای رایانه ای یا مخابراتی دیگران که با تدابیر امنیتی حفظ شده است جرم بوده و قابل مجازات است.
آیا مرد حق چک کردن تلگرام همسر خود را دارد؟
خیر، حفظ حریم خصوصی ایجاب میکند افراد هرچند همسر حق دسترسی به اطلاعات را نداشته باشند. ماده ۱ جرایم رایانه ای در مورد همسر نیز قابل اجرا است.
آیا وویس تهدید ارسالی در تلگرام مدرک جرم محسوب میشود؟
بسته به اینکه تهدید در چه موردی باشد جرم بودن یا نبودن فرق میکند، ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای برخی موارد را برشمرده که تهدید در مورد آنها جرم میباشد مثل تهدید به اعمال خشونت آمیز که قتل و ضرب و جرح از جمله مصادیق آن میتواند باشد و به طور مطلق تهدید را جرم ندانسته است.
هتک حرمت اشخاص در فضای مجازی
اگرچه قانون جرایم رایانه ای از سوی شورای عالی توسعه قضایی تدوین شده، به جرم توهین نپرداخته اما توهین از مصادیق بارز هتک حرمت است زیرا با توهین حرمت فرد از بین میرود،طبق ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات ۷۵ توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا ۵۰ هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.
تبصره ماده ۲۴۶ قانون مجازات مقرر میدارد قذف علاوه بر لفظ با نوشتن هر چند به شیوه الکترونیکی نیز محقق میشود. همچنین ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه ای تغییر یا تحریف فیلم یا صوت یا تصویر و یا انتشار با علم به تغییر یا تحریف که موجب هتک حیثیت کسی شود را جرم دانسته و مجازات حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از ۵ میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. و همچنین به موجب ماده ۵۱۳ و ۵۱۴ قانون تعزیرات مصوب ۷۵ اهانت به مقدسات اسلام ، انبیای اعظام یا ائمه طاهرین یا حضرت زهرا و همچنین امام خمینی و رهبر جرم و قابل مجازات دانسته است .
جرم تشویق و یا اجبار شخص به خودکشی در فضای مجازی
ماده ۱۵ جرایم رایانه ای مقرر میدارد « هرکس از طریق سیستم های رایانه ای یا مخابراتی یا حاملهای داده مرتکب اعمال زیر شود به ترتیب زیر مجزاات خواهد شد:
بند ب همین ماده «چنانچه افراد را به ارتکاب جرایم منافی عفت یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت آمیز تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کند یا فریب دهد یا شیوه ارتکاب یا استعمال آنها را تسهیل کند یا آموزش دهد به حبس از ۹۱ روز تا ۱ سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۲۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. »
جرم تهدید به مرگ در فضای مجازی
با توجه به ماده ۱۵ جرایم رایانه ای تهدید یا تحریک یا ترغیب یا دعوت یا فریب به اعمال خشونت آمیز جرم میباشد و چنانچه شیوه ارتکاب جرم را آموزش دهد یا شویه ارتکاب آن را تسهیل کند جرم بوده و مشمول مجازات حبس از ۹۱ روز تا ۱ سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۲۰ میلیون ریال مجازات خواهد داشت.
جرم تهدید اشخاص در فضای مجازی
ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای مواردی را برشمرده که تهدید در مورد آنها جرم بوده و قابل مجازات است و به طو رمطلق هر تهدیدی را جرم انگاری نکرده است به طور مثال تهدید به جرایم منافی عفت ، تهدید به استعمال مواد مخدر یا روانگردان یا اعمال خشونت آمیز و … را جرم دانسته است.
تهدید، تشویق، تحریک یا دعوت یا فریب افراد به ارتکاب جرایم منافی عفت و انحرافات جنسی در فضای مجازی به استناد ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای جرم بوده و قابل مجازات است و مرجع رسیدگی به جرایم توهین و تهدید در فضای مجازی دادسراها می باشد .
هرزه نگاری در فضای مجازی
هرزه نگاری در اینترنت و به طور کلی استفاده از رایانه و ارتباطات رایانه ای برای روابط نامشروع، مبادله عکس و فیلم یا صدای مبتذل، تحریک کننده و خلاف اخلاق امروزه یکی از چالشهای مشترک علوم انسانی از جمله جامعه شناسی،روانشناسی، اخلاق و حقوق محسوب میشود. به موجب ماده ۱۴ قانون جرایم رایانه ای «هرکس به وسیله سیستم های رایانه ای یا مخابراتی یا حاملهای داده محتویات مسهجن را تولید و ارسال و منتشر ، توزیع یا معامله کند یا به قصد ارسال یا انتشار یا تجارت تولید یا ذخیره یا نگه داری کند به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۴۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد».
مطابق تبصره ۱ ماده ۱۴ محتویات و آثار مبتذل به آثاری اطلاق میگردد که دارای صحنه ها و صور قبیحه باشد
تبصره۲: هرگاه محتویات مستهجن به کمتر از ده نفر ارسال گردد مرتکب به ۱تا ۵ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد
تبصره۳: چنان که مرتکب اعمال مذکور در این ماده را حرفه خود قرار داده باشد یا به طور سارمان یافته مرتکب شود چنان چه مفسد فی الارض شناخته نشود به حداکثر هر دو مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهد شد.
تبصره۴: محتویات مستهجن به تصویر، صوت یا متن واقعی یا غیرواقعی اطلاق میشود که بیانگر برهنگی کامل زن یا مرد یا اندام تناسلی یا آمیزش یا عمل جنسی انسان است.
حال سوالی که پیش میاید این است که اگر مرد یا زنی تصاویر مستهجن از خود را از طریق سیستم های مخابراتی از جمله تلگرام و اینستاگرام به یکدیگر ارسال کنند جرم میباشد؟
با توجه به ماده ۱۴ و تبصره ۲ آن هر کس محتویات مستهجن را به کمتر از ده نفر ارسال کند مرتکب به ۱تا ۵ میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
جرم ایجاد کانالهای مستهجن در تلگرام یا اینستاگرام
با توجه به ماده ۱۴ انتشار محتویات مستهجن جرم میباشد و با توجه به تبصره ۳ ماده ۱۴ اگر مرتکب اعمال مذکور را حرفه خود قرار داده باشد یا به طور سازمان یافته مرتکب شود به مجازات محکوم میشود.
هتک حیثیت و نشر اکاذیب در فضای مجازی
ماده ۱۶ تا ۱۸ قانون جرایم رایانه ای به این موضوع پرداخته است و مجازات برای مرتکبین تعیین شده است.
آیا تغییر یا تحریف فیلم ،صوت یا تصویر دیگری و انتشار آن جرم میباشد؟
بله طبق ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه ای تغییر یا تحریفی که عرفا موجب هتک حیثیت شود جرم و مرتکب به مجازات حبس از نود ویک روز تا دوسال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال محکوم خواهد شد .
آیا انتشار آکاذیب یا در دسترس قرار دادن آکاذیب جرم میباشد؟
مطابق ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه ای هرکس به قصد تشویش اذهان عمومی یا به قصد اضرار به غیر اکاذیبی را منتشر یا در دسترس دیگران قرار دهد مرتکب جرم نشر اکاذیب شده است .
سرقت رایانه ای
ماده ۱۲ قانون جرایم رایانه ای «هرکس به طور غیر مجاز داده هی متعلق به دیگری را برباید ،چنانچه عین داده ها در اختیار صاحب آن باشدبه جزای نقدی از یک تا بیست میلیون ریال و در به جزای نقدی از یک تا بیست میلیون ریال و درغیر این صورت به حبس از نودو یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
آیا ربایش داده های دیگری جرم میباشد؟
طبق ماده ۱۲ اگر کسی داده دیگری را برباید و عین داده همچنان در دسترس صاحب آن باشد مرتکب جرم سرقت رایانه ای شده است.
کلاهبرداری اینترنتی
ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای «هرکس به طور غیر مجاز از سیستم های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن ،تغییر،محو،ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سیستم وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سا ل یا جزای نقدی از بیست تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد .
مجازات کلاهبرداری رایانه ای
حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مرجع صالح به رسیدگی به جرایم رایانه ای
کدام دادگاه به جرایم رایانه ای رسیدگی می کند؟
با توجه به ماده ۳۰ قانون جرایم رایانه ای شعبه یا شعبی از دادسراها، دادگاههای عمومی و انقلاب، نظامی و تجدیدنظر برای رسیدگی به جرایم رایا نه ای اختصاص داده خواهد شد.
در جرم کلاهبرداری رایانه ای اگر مبدا انتقال وجه و مقصد آن مختلف باشد کدام دادسرا رسیدگی می کند؟
دادسرای مبدا انتقال وجه صالح به رسیدگی می باشد زیرا مبدا انتقال وجه محل وقوع جرم میباشد ،ودر صورتی که بین دادسرای مبدا و مقصد انتقال وجه اختلاف در صلاحیت محقق شود مطابق آیین دادرسی کیفری حل اختلاف می شود .
اگر محل وقوع جرم در جرایم رایانه ای معلوم نباشد تکلیف چیست؟
طبق ماده ۲۹ قانون جرایم رایانه ای چنانچه جرم رایانه ای در محل کشف یا گزارش شود ولی محل وقوع آن معلوم نباشد، دادسرای محل کشف مکلف است تحقیقات مقدماتی را انجام دهد، چنانچه محل وقوع جرم مشخص نشود دادسرا پس از اتمام تحقیقات مبادرت به صدور قرار میکند و دادگاه مربوط نیز رأی مقتضی را صادر خواهد کرد.
