وضعیت ارث و مهریه از شوهر فوت شده
همانطور که می دانیم طبق قواعد ارث اشخاصی که جزء وراث زمان فوت متوفی باشند از وی ارث می برند در این صورت این اشخاص جزء گروهی محسوب می شوند که در ماترک متوفی سهیم می باشند و بر اساس قواعد ارث می توانند سهم خود را بر می دارند. اما وراث تنها گروه ذی نفع در ماترک نیستند و اشخاص دیگری نیز در این گروه قرار می گیرند که می توانند حق خود را از ماترک وصول نمایند. از جمله این اشخاص همسر یا زوجه متوفی می باشد زوجه نه تنها جزء وراث حین الفوت تلقی می گردد و با تمامی طبقات ارث(طبقه اول، دوم و سوم)ارث می برد بلکه چنانچه شوهر متوفی مهریه وی را پرداخت نکرده باشد، می تواند مبلغ مهریه را از ترکه متوفی وصول نماید. می دانیم که مطابق قوانینی که در حال حاضر دارای اعتبار می باشند، ترکه متوفی قبل از این که بین وراث تقسیم گردد باید دیونی که متوفی بر عهده دارد پرداخت گردد.
از جمله این دیون مهریه می باشد. در این صورت همسر چنانچه مهریه خود را وصول نکرده باشد و متوفی دارای اموالی باشد می تواند به میزان مبلغ مهریه از اموال متوفی را بازداشت نماید سپس دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم دادگاه نماید. این دادخواست باید به طرفیت تمامی وراث تقدیم گردد و در صورتی که رابطه زوجیت احراز گردد چون اصل بر عدم پرداخت مهریه می باشد وراث اگر دلیلی بر پرداخت مهریه دارند باید آن را در دادگاه ارائه نمایند در غیر این صورت دادگاه حکم بر پرداخت مهریه از ماترک متوفی خواهد داد نکته دیگر که باید مورد توجه قرار گیرد این است که پرداخت دیون مقدم بر پرداخت حق وراث می باشد و تا زمانی که دیون متوفی پرداخت نگردیده است وراث حقی نسبت به ترکه ندارند.
آیا مهریه به سایر طلبکاران ارجحیت دارد؟
به موجب ماده ۳۰۰ قانون امور حسبی« در صورت تعدد ورثه هر یک از آنها می توانند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهند در حقیقت آنچه از این ماده استنباط می گردد این است که چون با فوت مورث، وراث در ماترک با هم شریک می شوند، هر یک از شرکا می توانند هر زمان افراز مال مشترک را بخواهد، مگر آن که قابل افراز نباشد که در این صورت مال مشترک بفروش می رود. اما تمامی این مراحل و ایجاد حق برای وراث در واقع پس از آن می باشد که دیون پرداخت گردد و همانطور که می دانیم یکی از این دیون پرداخت مهریه می باشد. به موجب قانون تجارت مهریه از دیون ممتاز محسوب می شود و نظر به این که جزء دیون ممتازه تلقی می گردد بنابراین حق تقدم برای همسر نسبت به بقیه طلبکاران ایجاد می گردد.
اضافه می گردد همسر متوفی می تواند به استناد ماده ۱۶۷ قانون امور حسبی تقاضای مهرو موم ترکه را بدهد زیرا او جزء طلبکاران محسوب می گردد و طلب او نیز مستند به سندرسمی می باشد در حقیقت نکاحنامه سندرسمی تلقی می گردد و بر این اساس امکان مهروموم ترکه وجود دارد باید دقت داشته باشید درخواست مهروموم از کسی که طلب او مستند به سندرسمی یا حکم قطعی نباشد پذیرفته نمی شود.
از سوی دیگر اگر مهریه وجه رایج باشد باید بر اساس شاخص نرخ تورم سال فوت شوهر محاسبه گردد و به همسر متوفی پرداخت گردد در این صورت دعوای مطالبه مهریه را باید به طرفیت ورثه متوفی در دادگاه مطرح نماید در برخی موارد ممکن است پدر زوج یا شوهر تعهد به پرداخت مهریه نماید در اینجا مسأله تا حدودی متفاوت خواهد بود. در فرضی که زوج فوت نماید و اموالی داشته باشد در ابتدا زوجه یا همسر می تواند از اموال یا ماترک متوفی را بازداشت نماید و پس از بازداشت با طرح دعوی ، معادل مهریه خود را از اموال بازداشت شده وصول نماید اما چنانچه همسر متوفی اموالی نداشته باشد و به اصطلاح حقوقی معسر باشد در این صورت امکان طرح دعوی علیه پدر زوج و یا شوهر وجود دارد و پس از طرح دعوی و اخذ حکم علیه پدر همسر از اموال وی مهریه را وصول نمود.
در برخی از موارد ممکن است همسر یا زوجه شوهر را از پرداخت مهریه بری الذمه نماید، چنانچه بری نمودن زوج به موجب سندرسمی نبوده باشد شوهر باید دلایل قانونی را ارائه نماید که نسبت به پرداخت مهریه بری شده است. زیرا اصل بر عدم پرداخت مهریه می باشد و پرداخت مهریه استثناء تلقی می گردد.
