اهلیت در وصیت چیست و شرایط اجتماع صغیر و کبیر چگونه است؟
هر فردی برای اینکه بتواند امور حقوقی را انجام دهد، باید دارای ویژگی های خاصی باشد. این نوع قابلیت و توانایی ها به فرد اجازه انجام موارد خاصی را می دهند. نداشتن این ویژگی ها نیز فرد را از انجام آن اقدامات باز می دارد. زمانی که فرد حق اجرای امور خاصی را پیدا کرد و شایستگی آن را داشت، به این موضوع اهلیت گفته می شود. اهلیت برای موارد مختلفی استفاده می شود که یکی از آن اهلیت در وصیت است.
اهلیت چیست؟
هر فردی از زمانی که متولد می شود، دارای اهلیت حقوق می باشد، یعنی می تواند دارای حق باشد اما اهلیتی که برای اجرای حقوق مورد توجه است، دارای شرایط ویژه ای خواهد بود. به عنوان مثال، تمام افراد حق ازدواج دارند اما برای ازدواج کردن نیاز به رسیدن به سن قانونی وجود دارد. به طور کلی اهلیت بر روی جنبه های مختلف زندگی و روابط افراد اثر می گذارد.
اهلیت در معنای لغوی کلمه صلاحیت، لیاقت و شایستگی برای انجام اموری را نشان می دهد. تعریف دقیقی از کلمه اهلیت در قانون وجود ندارد. با این وجود، اهلیت از نگاه حقوقی به شایستگی که فرد برای اجرای حقوق دارد، مربوط می شود. در کل به صفات و ویژگی هایی که معنای شایستگی و صلاحیت اجرای یک حق را نشان می دهند، اهلیت گفته می شود.
انواع اهلیت
اهلیت می تواند از نوع استیفا یا تمتع باشد. اهلیت تمتع شامل هر فرد زنده متولد شده می شود اما اهلیت استیفا تنها به افراد دارای شرایط مربوط می شود. ماده ۹۵۶ قانون مدنی به اهلیت تمتع اشاره دارد: «اهلیت برای دارا بودن حقوق، با زنده متولد شدن انسان، شروع و با مرگ او، تمام می شود.»
ماده ۹۵۷ قانون مدنی: «حمل از حقوق مدنی، متمتع می گردد، مشروط بر این که زنده متولد شود.»
ماده ۹۵۸ قانون مدنی اهلیت استیفا را اینگونه توصیف می کند: «هر انسان، متمتع از حقوق مدنی خواهد بود، لیکن هیچ کس نمی تواند حقوق خود را اجرا کند، مگر اینکه برای این امر، اهلیت قانونی داشته باشد.»
ماده ۲۱۱ قانون مدنی نیز مربوط به اهلیت استیفا می باشد و اینگونه بیان می شود که: «برای این که متعاملین اهل محسوب شوند باید بالغ و عاقل و رشید باشند».
محجورین چه افرادی هستند؟
اگر افراد اهلیت لازم برای اجرا کردن حق را نداشته باشند، قانون این نوع افراد را محجورین می نامد. محجورین از حقوقی مانند تصرف کردن در حقوق مالی و غیر مالی و اموال محروم هستند.
این موضوع دلایل مختلفی دارد، به عنوان مثال نرسیدن به سن قانونی، عدم بالغ شدن، عدم رشد عقلی و نداشتن شرایط لازم برای اجرای حقوق می توانند دلیل محروم شدن از اجرای حقوق باشند. این نوع افراد برای دریافت حق و حقوق خود می توانند از گروه وکلای دادگستری ره جویان عدالت کمک بگیرند.
اهلیت در وصیت به چه معناست؟
اهلیت در وصیت یعنی فرد شایستگی و صلاحیت وصیت کردن را داشته باشد، البته این اهلیت مربوط به زمان نوشتن وصیت می باشد، چرا که فرد در آن لحظه در مورد تصرف و تملک اموال تصمیم می گیرد. این اهلیت برای فرد وصیت کننده لازم نیست تا پایان عمر باقی بماند. اگر عوارضی مثل جنون و… بعد از نوشتن وصیت نامه بر فرد عارض شد، هیچ گونه تاثیری بر روی وصیت ندارد.
- فردی که وصیت به نفع او بوده و موصی له می باشد، نیز باید در زمانی که اقدام به قبول وصیت می کند، اهلیت داشته باشد.
- اگر فردی وارثی برای وصیت نداشته باشد، می تواند مالش را به شخص دیگری وصیت کند، البته فقط یک سوم مال به آن فرد می رسد.
دو نوع اهلیت در وصیت وجود دارد. اهلیت اول، اهلیت در تمتع می باشد. هر فردی با متولد شدن از چنین حقوقی برخوردار می شود. این نوع اهلیت با تولد شروع شده و با مرگ پایان پیدا می کند.
اهلیت استیفا مربوط به اهلیتی است که طبق شرایط خاصی به فرد داده می شود. این نوع اهلیت با ذکر مثال روشن می شود. ازدواج برای هر فرد متولد شده تا لحظه مرگ، اهلیت تمتع می باشد اما ازدواج کردن نیاز به اهلیت استیفا دارد. یعنی تنها افرادی که به سن قانونی رسیده باشند و شرایط ازدواج داشته باشند، می توانند ازدواج کنند.
شرایط اجتماع صغیر و کبیر
برای اهلیت در وصیت باید شرایط اجتماع صغیر و کبیر را در نظر گرفت. اگر وصی کودک است، باید به همراه رشید، وصی قرار بگیرد. در این صورت کودک بعد از رسیدن به سن بلوغ به اجتماع عمل خواهد کرد. اگر این صغیر قبل از اینکه به سن رشد برسد فوت کند، در این حالت وصی کبیر می تواند به شکل مستقل امور را عهده دار شود و کار خود را انجام دهد. اگر صغیر بعد از بلوغ به دلیل مشکلاتی مثل جنون یا عدم رشد نتواند همکاری لازم را با وصی داشته باشد، در این موضوع که نیاز به ضم امین وجود دارد یا وصی کبیر همچنان دارای استقلال است، تردید وجود دارد.
برای برطرف کردن این نوع تردید، اجرای حق و سایر موارد حقوقی در مورد وصیت، می توانید از گروه وکلای دادگستری ره جویان عدالت کمک بگیرید.
