مهریه و قانون مهریه

همه چیز درباره ی مهریه

مهریه مالی است که قابلیت تملک داشته باشد و در عقد نکاح ، مرد تعهد می کند که به زوجه بپردازد. ما در این نوشتار به طور مختصر منابع و احکام حقوقی مهریه را بیان می کنیم. بنابراین مهریه مالی است که به هنگام عقد نکاح برای ضوابط شرع و رسم و عادت از طرف مرد به زن پرداخت می گردد و صداق – صداقیه، کابین و قرض هم نامیده می شود.

به محض انعقاد عقد نکاح زوجه مالک مهریه می شود. در صورت بطلان نکاح از مهریه به زن تعلق نمی گیرد و در صورت فسخ نکاح چنانچه فسخ قبل از رابطه زناشویی باشد مهریه به زن تعلق نمی گیرد مگر اینکه مرد توانایی انجام عمل زناشویی به صورت دائمی یا برای مدت طولانی را نداشته باشد که در این صورت زن مستحق نصف مهریه خواهد بود و در صورت رابطه زناشویی متحق تمام مهریه است.  در زمان عقد زوجین می توانند توافق نمایند که شخص خاصی ضمانت پرداخت مهریه را بنماید یا تضمین جهت پرداخت آن اخذ شود. بعد از فوت زن مهریه از طریق وراثت قابل مطالبه می باشد. یعنی وراث می توانند به نسبت سهم الارث ادعای مهریه را داشته باشند.

مهریه در طلاق از طرف مرد 

زمانی که مرد دادخواست طلاق را تقدیم دادگاه نماید باید کل مهریه زوجه را پرداخت کند.

مهریه در طلاق از طرف زن

در طلاق از طرف زن از نوع طلاق بائن بوده و زوجه باید در قبال مالی که به شوهر می دهد طلاق بگیرد و این مال در اغلب موارد مقداری از مهریه زن می باشد که زوجه آن را بذل می نماید.

مهریه در طلاق توافقی

پرداخت مهریه در طلاق توافقی بستگی به توافق طرفین دارد. هرچند که با توجه به اینکه نوع طلاق خلع می باشد زوجه باید مقداری از مهریه خود را بذل نماید.

قانون مقدار مشخصی برای مهریه تعیین نکرده و بستگی به توافق طرفین دارد. تعیین مهریه در نکاح منقطع الزامی است و عدم تعیین آن موجب ابطال عقد می باشد. قوانین جدید صرفاً درخصوص نحوه وصول مهریه و اجرای محکومیت مالی و بازداشت مرد می باشد.

قانون مهریه

مهریه به هر میزانی قابل وصول می باشد ولیکن مطابق مقررات جدید اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و بازداشت مرد درخصوص مهریه صرفاً تا میزان ۱۱۰ عدد سکه بهار آزادی یا معادل آن میسر می باشد. اگر اموالی از زوج توقیف شود یا ایشان توانایی پرداخت داشته باشد بیش از ۱۱۰ سکه قابل وصول است. هرگاه زوجه در صدد وصول مهریه خود برآید باید ابتدا به دفترخانه محل عقد مراجعه نماید و پس از صدور اجراییه از طریق دفترخانه از اداره اجرای ثبت اقدامات لازم را انجام دهد. حتی می توان بابت مهریه مرد را ممنوع الخروج کرد.

جهت اطلاعات بیشتر در مورد مهریه و چگونگی وصول مهریه ویدیو زیر را ببینید.

انواع مهریه

مهر انواع و اقسام مختلفی دارد که عبارتند از :
۱٫ مهرالسنه یا مهر محمدی : مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (س) مقرر کردند و آن عبارت است از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پور نقره مشکوک است.
۲٫ مهرالمسمی : عبارت است از میزان مالی که به عنوان مهریه در عقد نکاح ذکر می گردد و مورد توافق زوجین است و یا مهری است که در عقد نکاح تعیین شده یا تعیین آن به عهده شخص ثالثی گذارده شده است.
۳٫مهرالمثل: هرگاه در عقد نکاح در زمان عقد مهریه تعیین نشود، زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهریه تعیین نمایند. حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهریه نزدیکی شود زوجه مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل عبارت است از مال که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی زوجه و حال اقران و نزدیکان زوجه جهت مهر تعیین می شود. مهریه که در نکاح معوضه البضع پس از وقوع نزدیکی و قبل از توافق بر مهر معین برحسب شرافت و اوضاع و احوال زوجه به او داده می شود. (ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی)
۴٫ مهرالمتعه: هرگاه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کنند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. برخلاف مهرالمثل که به وضع خانوادگی زوجه داشته است در تعیین مهرالمتعه وضعیت مالی زوج را مدنظر قرار می دهند،  به طور خلاصه مهرالمتعه مهری است که در نکاح مفوضه البُضع شوهر به زن مطلقه خود که با او نزدیکی نکرده می دهد برای تعیین این مهر برخلاف مهرالمثل مرد از حیث وضعیت مالی مرد مد نظر قرار می گیرد.
۵٫مفوضه البضع: زوجه را در عقد نکاحی که دائم بوده و مهر ذکر نشده باشد با شرط عدم مهر شده باشد مفوضه النضع نامند.
۶٫ مفوضه المهر: زوجه را در نکاح دائم که تعیین مقدار مهریه را به اختیار شوهر یا زوجه یا ثالث گذاشته باشند، مفوضه المهر گویند.

مهریه عندالاستطاعه چیست؟

عندالاستطاعه قیدی است که در عقدنامه درج می شود و تا زمانی که مرد توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد زن نمی تواند مهریه خود را وصول نماید.

تفاوت مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه

در زمانی که مهریه عندالمطالبه تعیین شود مرد محکوم به پرداخت مهریه شده و با توجه به شرایط باید آن را پرداخت کند ولیکن در زمانی که مهریه عندالاستطاعه تعیین می شود ابتدا باید ثابت شود که زوج توانایی پرداخت دارد.

دادخواست اعسار در مهریه

دادخواست اعسار از جانب مرد تقدیم دادگاه می شود و شخص باید ثابت نماید که توانایی پرداخت دین خود را ندارد و بر مبنای توانایی او دین تقسیط می شود.

مفهوم حال یا مدت دار بودن مهریه :

مهریه می تواند حال باشد یا مدت دار، اگر حال باشد زوجه می تواند بلافاصله بعد از عقد آن را مطالبه نماید و تا وصول آن از تمکین نیز امتناع کند و اقدام زن به موجب حق حبس از موارد نشوز نبوده و مسقط نفقه نیز نمی شود. ولی اگر مهریه مدت دار باشد، حق حبس ساقط و زن با تمکین می تواند نفقه دریافت کند. زن به مجرد عقد مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. مهریه در سند نکاحنامه ذکر می شود و به صورت دین بر عهده شوهر خواهد بود. در عقد نکاح دائم می توان مهر تعیین نموده، یا پس از وقوع عقد بر میزان مهریه توافق کرد و عدم تعیین مهریه در عقد نکاح دائم موجب بطلان عقد نیست ولی در عقد نکاح غیر دائم (موقت) مبنای وقوع عقد تعیین مهریه می باشد عدم ذکر مهریه در نکاح موقت موجب بطلان آن خواهد بود.

شرایط مهریه :

مهریه باید دارای شرایط زیر باشد:
۱٫ مهریه ارزش مالی داشته باشد بنابراین آنچه را که فاقد ارزش مالی باشد نمی توان به عنوان مهریه تعیین کرد.
۲ . زوج مالی را که می تواند مهریه قرار دهد که خود مالک آن باشد، بنابراین اموال عمومی یا مال موقوفه را نمی توان مهریه قرار داد. از نظر شرع و قانون قابل نقل و انتقال و معامله باشد لذا نمی توان مشروبات الکلی یا حیوانات حرام گوشت و….. را به عنوان مهریه تعیین کرد.
۴٫ لازم نیست که مهریه عین معین باشد، بلکه انجام عمل یا حرفه آموزی یا تدریس هم می تواند مهریه باشد مثل آموزش رایانه یا آموزش قرآن یا زبان انگلیسی به زوجه می تواند، به عنوان مهریه تعیین نمود.

شرایط مطالبه مهریه

مهریه به دو طریق از زوج توسط زوجه قابل وصول است :
از طریق مراجعه به محاکم دادگستری
زن (زوجه) با طرح دعوا با دادن دادخواست به دادگاه خانواده مهریه خود را از شوهرش مطالبه می کند، چون مطالبه مهریه دعوی مالی است، باید با توجه به میزان مبلغ مهریه مورد مطالبه مهریه علاوه بر دو برگ دادخواست باید فتوکپی مصدق عقدنامه یا رونوشت آن ضمیمه دادخواست شود، طرح این دعوی تابع تشریفات دادگاه خانواده است.
وصول مهریه از طریق اجرای ثبت

هرگاه عقدنامه ازدواج رسمی باشد مهریه از طریق اجرای ثبت نیز قابل وصول خواهد بود. بدین توضیح که زوجه به دفترخانه ای که ازدواج در آن واقع و به ثبت رسیده است رجوع و تقاضای وصول مهریه خود را می نماید از طرف دفترخانه مراتب به زوج ابلاغ میشود. هرگاه زوج حاضر به پرداخت مهریه نباشد، زوجه تقاضای اجرای مفاد سند ازدواج خود را درخصوص مهریه می نماید و چنانچه از طرف زوجه مالی از زوج معرفی شود که جزء مستثنیات دین نباشد مال معرفی شده از طرف اجرای ثبت به نفع زوجه توقیف می شود.

چگونگی محاسبه میزان مهریه :

هرگاه مهریه وجه نقد باشد و زوجین هنگام وقوع عقد برای وصول و پرداخت آن به توافق نکرده باشند، به ترتیب زیر عمل می شود:
متوسط شاخص بهای سال قبل تقسیم بر متوسط شاخص بهای سال وقوع عقد نتیجه به دست آمده ضربدر مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه.
در صورت فوت زوج که مهریه باید از ترکه وی پرداخت شود مبنای محاسبه تاریخ فوت خواهد بود. توضیح آن که شاخص بهای سال های قبل و سال قبل از وصول از طرف بانک مرکزی تهیه و در اختیار دستگاه قضای قرار می دهد و فهرست این شاخص ها به دادگاه ها و ادارات ثبت ارسال می گردد و مبنای محاسبه قرار می گیرد.

نحوه محاسبه ارزش مهریه وجه رایج کشور

بر اساس ماده ۲ آیین نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مصوب مورخ ۱۳۷۷/۰۲/۱۳ هیئت محترم وزیران، نحوه محاسبه ارزش فعلی مهریه به ترتیب ذیل می باشد:
مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه × (عدد شاخص در سال قبل) تقسیم بر (عدد شاخص در سال وقوع عقد) = ارزش مهریه در حال حاضر
به طور مثال اگر ازدواجی با مبلغ مهریه ۲۰۰/۰۰۰ ریال در سال ۱۳۵۲ تحقق یافته و قرار باشد مبلغ مذکور در حال حاضر تأدیه گردد، برای محاسبه مبلغ مهریه در حال حاضر (سال ۱۳۸۶) از رابطه ذیل استفاده می گردد:
مبلغ مهریه مندرج در عقدنامه × (عدد شاخص در سال ۱۳۸۶) تقسیم بر (عدد شاخص در سال ۱۳۵۲) = ارزش مهریه در حال حاضر (۱۳۸۶) بر اساس رابطه فوق و با توجه به اعداد شاخص که در جدول پیوست آمده است:
ریال ۵۲٫۵۳۱٫۹۱۴ = ۲۰۰/۰۰۰ ریال * ( ۱۲۳/۴۵) / ( ۴۷/ ۰ ) = ارزش مهریه در حال حاضر (سال ۱۳۸۶)
در نتیجه مهریه قابل پرداخت در سال ۱۳۸۶ (زمان تأدیه) معادل ۵۲/۵۳۱/۹۱۴ ریال می باشد.
بدیهی است که تا سال ۱۳۸۶ به پایان نرسد، صورت کسر فوق، شاخص سال ۱۳۸۵ یعنی عدد ۱۲۳/۴۵ خواهد بود و بعد از اتمام سال ۱۳۸۶ و ورود به سال ۱۳۹۷ شاخص سال ۱۳۸۶ جایگزین شاخص ۱۳۸۵ خواهد گردید.

 سوالات متداول از مهریه

۱٫زندان بخاطر مهریه چقدر است ؟

تا زمانیکه مهریه را پرداخت نکنید در زندان خواهید بود.

۲٫ اگر در دوران عقد زن درخواست مهریه کند نصف خواهند شد ؟

در صورتی که زن باکره باشد نصف مهریه به او تعلق می گیرد ولی در غیر این صورت تمام مهریه به او تعلق می گیرد.

اجرا گذاشتن مهریه طبق قانون جدید :

قبل از بخشنامه جدید، نحوه گرفتن مهریه به دو طریق بود. یکی از طریق دادگاه خانواده و دیگری از طریق اجرای ثبت. (اجرای ثبت اداره‌ای‌ است که هر مطالبه‌ای که مستند به سند رسمی باشد از جمله سند نکاح از طریق آن پیگیری می‌شود). اما طبق بخشنامه جدید زوجین نمی‌توانند مستقیم به دادگاه مراجعه کنند و ابتدا باید از طریق اجرای ثبت اقدام شود.
به این معنی که مطابق بخشنامه جدید نحوه اجرا گذاشتن مهریه به این صورت است که زوجین به دفترخانه‌ای که ازدواجشان در آنجا ثبت شده مراجعه و درخواست اجرائیه می‌کنند. اجرائیه صادر می‌شود و به آدرس طرف مقابل فرستاده می‌شود و به او ۱۰ روز مهلت داده می‌شود که مهریه را پرداخت کند که غالباً زوج در این مهلت مهریه را پرداخت نمی‌کند.
بعد از اینکه مهلت سپری شد و زوج مهریه را پرداخت نکرد زوجه با مدارک به اجرای ثبت مراجعه می‌کند و درخواست تشکیل پرونده اجرایی می‌دهد. سپس از دارایی‌های زوج استعلام گرفته می‌شود تا مشخص شود دارایی دارد یا خیر. که در صورت داشتن دارایی دستور توقیف آن صادر می‌شود. وقتی این مراحل در اجرای ثبت تمام شد اگر دارایی زوج کفایت مهریه را نکرد راهنمایی می‌شوند که به دادگاه مراجعه کنند و از طریق آن حکم بگیرند زیرا اجرای ثبت مجاز به صدور حکم جلب نیست و به این ترتیب باید مابقی مطالبات را از دادگاه درخواست کرد.

فرار از دین و راه های اثبات آن

۱- فرار از دین زمانی مفهوم پیدا می کند که شخصی بخاطر این که دین دیگری را پرداخت ننماید، اموال خود را منتقل نماید به نحوی که اموال باقی مانده بدهکار تکافوی پرداخت دین را ننماید.

۲- فرار از دین هم دارای جنبه حقوقی می باشد و هم دارای جنبه کیفری.

۳- برای این که دعوای فرار از دین دردادگاه احراز گردد خواهان باید اثبات نماید که قصد خوانده از انتقال اموال، نپرداختن دین وی و یا به عبارت دیگر فرار از دین بوده است.

۴- دلایل اثباتی فرار از دین می تواند هر دلیل قانونی مندرج در قانون مدنی از جمله اقرار، اسناد، شهادت شهود و غیره باشد.

۵- به عنوان مثال اگر شخص مدیون قبل از سر رسید چک صادره، اتومبیل خود را منتقل نماید و قصد وی از این انتقال این باشد که دین خود به دیگری را پرداخت ننماید، امکان تقدیم دادخواست فرار از دین وجود دارد.

۶- چنانچه در مثال فوق مدیون اتومبیل خود را به مادر خود منتقل نماید بدون این که هیچ گونه وجهی بین ایشان ردو بدل گردد، قرائن و امارات موجود دلالت بر این دارد که مدیون به قصد فرار از دین اتومبیل را منتقل نموده است.

۷- قانونگذار در قانون مدنی آورده است که اگر معامله به قصد فرار از دین باشد و ثابت شود که بطور صوری انجام شده معامله باطل می باشد.

۸- منظور از صوری بودن معامله این است که طرفین اراده ای برای انجام معامله نداشته باشند و قصد واقعی آنها معامله کردن نباشد.

۹- از جنبه کیفری، چنانچه شخص مدیون با سوء نیت و در حالی که بقیه اموال وی تکافوی پرداخت بدهی طلبکار را نمی دهد ، مبادرت به انتقال مال به دیگری نماید دارای مسئولیت کیفری می باشد و در صورت احراز این موضوع در دادگاه به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد شد.

۱۰- چنانچه بطلان معامله در دادگاه احراز گردد، طلبکار می تواند با توقیف مال نسبت به وصول طلب خود از محل مال توقیف شده اقدام نماید.