تصرف عدوانی و چگونگی اقدام برای شکایت

اگر شخصی چه حقیقی و چه حقوقی مالی غیر منقول ( به مانند زمین، خانه، …) را بدون رضایت مالک دائم و یا موقت (مستآجر) آن ملک، عدوانا و با آگاهی از مالکیت آن شخص و بدون رضایت او به تصرف در آورد، مرتکب تصرف عدوانی شده است.

شرایط ارتکاب تصرف عدوانی

– ملک مورد مناقشه باید غیرمنقول باشد و تصرف عدوانی شامل اموال منقول نمیشود.
– ملک مورد مناقشه نباید پیشتر از سوی شاکی به متشکی عنه (طرف شکایت) هبه شده، اجاره داده شده و یا رضایت استفاده از آن به متشکی عنه داده شده باشد. در این صورت ارتکاب تصرف عدوانی موضوعیت نخواهد داشت.
– در ملک مورد مناقشه باید اثری از تصرف و استفاده ی متشکی عنه از آن وجود داشته باشد، همانند کشیدن دیوار و یا حصار، ساخت و ساز، و یا فعالیت کشاورزی از جمله شخم، کشت، برداشت، آبدهی، و امثالهم.
– ملک مورد مناقشه نباید توسط مالک پیشین رها شده باشد و مالک تصرفی نسبت به آن نداشته باشد، در صورت وجود این اتفاق، تصرف ملک توسط شخص دیگر، تصرف در ملکِ مالک پیشین محسوب نمیشود و مصداق تصرف عدوانی نیست.
– برای اثبات تصرف عدوانی اصلی ترین نکته برای مراجع قضایی این است که شخص متصرف به مالکیت شاکی آگاه بوده است و میدانسته که این ملک در مالکیت شخص دیگری است.
در صورت عدم اثبات هر یک از شرایط فوق، تصرف صورت گرفته مصداق تصرف عدوانی نبوده و میتواند مصداق انواع دیگر تصرف ( مانند تصرف انتفاعی، اداری، اجاره وقف و غیره ) باشد که در آن صورت احکام صادر شده برای آن ها از سوی دادگاه متفاوت خواهد بود. و همچنین به همین سبب صرف اثبات مالکیت شاکی ( داشتن سند و یا دیگر مدارک مالکیت) موجب به صدور حکم تصرف عدوانی نمیشود.

انواع دعوی برای تصرف عدوانی و حکم آن در صورت اثبات

شکایت و اقامه ی دعوی تصرف عدوانی دو نوع کیفری و حقوقی دارد. تفاوت این دو دعوی برای دادگاه به وجود عنصر معنوی وابسته است. اما عنصر معنوی چیست؟ عنصر معنوی یعنی آن شرط که برای دادگاه محرز شود متصرف غرض و قصدی داشته تا از مال دیگری استفاده ی شخصی کند.
در تصرف عدوانی کیفری که دعوی آن تنها توسط مالک ( و نه مستأجر و یا شخصی که پیش¬تر از ملک استفاده میکرده.) میتواند صورت پذیرد، در صورت اثبات جرم، برای متصرف حکم کیفری صادر شده و میتواند بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی موجب یک ماه تا یک سال زندان شود و همچنین رفع تصرف صورت گیرد.
اما در دعوی تصرف عدوانی حقوقی نیازی به احراز مالکیت نیست، و مستأجر و شخصی که پیش تر نیز از ملک استفاده می کرده می تواند ادعا کند، و همچنین دادخواست حقوقی برای این دعوی کافی است و با صدور حکم رفع تصرف صورت می پذیرد.

صدور حکم و رفع تصرف و دستور موقت

در مسیر دادرسی، پس از اینکه دو مهم برای دادگاه به اثبات رسید، حکم رفع تصرف از سوی دادگاه داده میشود. نخست سبق تصرف از سوی شاکی یا مدعی است که باید ثابت شود. یعنی مدعی یا شاکی باید به اثبات برساند که پیش از اینکه متشکی عنه ملک مورد مناقشه را به تصرف خود در آورد از آن استفاده می کرده و در زمانی که متشکی عنه ملک را تصرف کرده آن ملک همچنان تحت تصرف شاکی بوده است. و مسئله ی دومی که باید اثبات شود این است که ثابت شود تصرف ملک از سوی متشکی عنه مغرضانه و با آگاهی بوده است. چنانچه این دو رکن به اثبات رسید دادگاه بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی حکم مجازات و رفع تصرف را صادر میکند.
اما سوال دیگری که ممکن است برای اقدام کننده طرح شود این است که تا به نتیجه رسیدن دادگاه و صدور حکم رفع تصرف تکلیف ملک تصرف شده چه می شود؟ در رابطه با این سوال، دستور رفع تصرف بدهد فوری اجرا می شود و منوط به صدور حکم نهایی نیست.

چگونگی اقدام برای شکایت

برای اقدام این شکایت و دعوی تصرف عدوانی، شاکی یا مدعی حقوقی باید دعوی خود در دفتر خدمات الکترونیک قضائی طرح کند که به دادسرا یا دادگاه محل وقوع ملک ارجاع می شود.