بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی نفقه مبلغی است که در عقد دائم به زن تعلق می گیرد. طبق این تعریف در عقد موقت مرد وظیفه ای در قبال پرداخت نفقه ندارد. البته این اصل دارای استثناء هم می باشد. چنانچه ضمن عقد موقت شرط شده یا توافق طرفین بر این بوده که نفقه پرداخت شود، مرد موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. اما نفقه چیست و چه نیازها و هزینه هایی را شامل می شود؟
ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی کلیه نیازهای متعارف که با وضعیت زن در تناسب هستند از جمله وسایل منزل، لباس، غذا و هزینه های درمان از قبیل هزینه دارو، هزینه مراجعه به پزشک و.. را جزو نفقه قرار داده است. البته این موارد صرفا به عنوان مثال ذکر شده اند و حصری نیستند. چنانچه زن عادت به داشتن خدمتکار داشته یا به دلیل بیماری به آن نیاز داشته باشد، این مورد هم از مصادیق نفقه خواهد بود. توجه داشته باشید منظور از هزینه های درمانی که جزو نفقه محسوب می شوند، صرفا هزینه های متعارف هستند. مرد الزامی به پرداخت هزینه های درمان بیماری های صعب العلاج یا بیماری هایی که هزینه زیادی دارند، ندارد.
نحوه شکایت برای دریافت نفقه معوقه
نکته مهمی که باید در مورد نفقه بدانید، ارتباط آن با تمکین زوجه است. بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، عدم تمکین زن از مرد به صورت عمدی و بدون داشتن عذر قانونی و شرعی، او را از این حق قانونی محروم خواهد کرد. تمکین به معنای سکونت داشتن زن در منزل مرد و عمل کردن به وظایف زناشویی است. نفقه از دو وجه متفاوت حقوقی و کیفری برخوردار است. وجه حقوقی آن مربوط به زمانی است که زوجه دادخواست مطالبه نفقه خود را به مرجع صالح تقدیم می کند. چنانچه مبلغ مورد درخواست زوجه از ۲۰ میلیون تومان کمتر باشد، دادخواست مطالبه نفقه باید به شورای حل اختلاف تقدیم شود.
اما در صورتی که مبلغ نفقه بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، دادگاه خانواده مرجع صالح برای رسیدگی به این مسئله خواهد بود. وجه کیفری نفقه زمانی است که مرد از پرداخت آن استنکاف می کند. خودداری از پرداخت نفقه جرم بوده و دارای ضمانت اجرای کیفری است. شکایت برای دریافت نفقه معوقه مانند هر اقدام قانونی دیگر از ظرافت ها و پیچیدگی های حقوقی زیادی برخوردار است. به همین دلیل توصیه می شود برای دریافت راهنمایی های بیشتر با گروه وکلای دادگستری رهجویان عدالت تماس گرفته و راهنمایی های دقیق تری دریافت کنید.
مبلغ نفقه چقدر است؟
اما مبلغ نفقه چقدر است و چگونه محاسبه می شود؟ قانونگذار مبلغ مشخصی را به عنوان نفقه مشخص نکرده است. مبلغ نفقه با در نظر گرفتن فاکتورهای متعددی تعیین می شود. مهم ترین فاکتوری که برای تعیین مبلغ نفقه مورد توجه قرار می گیرد، شان و منزلت زن و نیازهای او است که این مبلغ با توجه به شرایط مکانی و زمانی گوناگون، متفاوت خواهد بود.
در صورتی که خانمی برای دریافت نفقه خود به دادگاه برود، محکمه برای تعیین مبلغ دقیق نفقه از کارشناس استفاده خواهد کرد. کارشناس پس از بررسی شرایط زوجین، مبلغ نفقه را مشخص می کند. پس از اینکه نظر کارشناس به زوجین ابلاغ شد، هر یک از آنها که نسبت به این نظر اعتراضی داشته باشد، یک هفته فرصت دارد اعتراض خود را با ذکر دلیل به دادگاه اعلام کند. بررسی مجدد مبلغ نفقه با کمک هیئتی سه نفره از کارشناسان انجام خواهد شد.
عواقب و ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه
بر اساس قانون مدنی نفقه یک حق قانونی برای زن و یک تکلیف قانونی برای مرد است. چون در قانون ایران زن ها الزامی برای کار کردن ندارند و تامین مخارج زندگی برعهده مرد است. همانطور که اشاره مختصری به این مسئله داشتیم، عدم پرداخت نفقه از دو نوع ضمانت اجرای قانونی برخوردار است که در ادامه بیشتر مورد بررسی قرار می گیرند:
– ضمانت اجرای حقوقی: طبق ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی، در صورت عدم پرداخت نفقه معوقه توسط مرد، زن باید دادخواست مطالبه نفقه خود را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه پس از بررسی دادخواست و تعیین مبلغ نفقه، مرد را در صورتی که استطاعت مالی داشته باشد، به پرداخت آن محکوم می کند. چنانچه مرد علیرغم داشتن توانایی مالی برای پرداخت نفقه معوقه، این کار را انجام ندهد، از سوی دادگاه مجبور به پرداخت مبلغ نفقه خواهد شد. اما در صورتی که مرد توانایی مالی پرداخت نفقه معوقه را نداشته باشد، برای زن حق طلاق ایجاد می شود.
– ضمانت اجرای کیفری: اهمیت جایگاه نفقه در نظام خانواده، باعث شده است قانونگذار برای عدم پرداخت نفقه مجازات تعیین کند. ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی برای افرادی که علیرغم داشتن استطاعت مالی از پرداخت نفقه معوقه خودداری می کنند، از شش ماه تا دو سال حبس تعزیری درجه شش در نظر گرفته است. جرم ترک انفاق از جمله جرایم قابل گذشت بوده و باید توسط زن به اثبات برسد. قابل گذشت بودن جرم ترک انفاق به این معناست که پیگیری جرم ترک انفاق منوط به شکایت زن است.
