امروزه دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی در سراسر کشور، خدمات حقوقی متنوع و پرشماری را به شهروندان ارائه می دهند. طبق اطلاعات انتشار یافته توسط کانون دفاتر خدمات الکترونیک، اکنون بیش از هزار و صد دفتر در سی و یک استان کشور خدمات الکترونیکی قضایی ارائه می دهند.
آیین نامه ارائه خدمات الکترونیکی قضایی برای نخستین بار در ۲۲ خرداد ۱۳۹۱ به تصویب رئیس وقت قوه قضاییه آقای هاشمی شاهرودی رسید. پیشگیری از اطاله دادرسی(طولانی شدن رسیدگی قضایی)، تسریع در امور جاری محاکم دادگستری، پیشگیری از وقوع جرم و استفاده از فناوری های جدید در فرایند دادرسی برخی از مهمترین اهداف مورد نظر برای تشکیل دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی را تشکیل می داد. در ادامه ضمن بررسی مهمترین قوانین لازم الاجرا در زمینه تاسیس و خدمات رسانی دفاتر خدمات قضایی، مزایا و معایب استفاده از این دفاتر را بررسی می کنیم.
خدمات قابل ارائه توسط دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی
مطابق با آیین نامه ارائه خدمات الکترونیکی قضایی، برخی از مهمترین خدمات قابل ارائه توسط دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی از قرار زیر است:
- ثبت دادخواست ها و شکایتنامه های حقوقی و کیفری در محاکم بدوی، خانواده و … .
- ثبت پرونده های مربوط به شورای حل اختلاف از قبیل پرونده تنظیم گواهی انحصار وراثت و … .
- ثبت لوایح قضایی از قبیل لایحه دفاعیه و اظهارنامه
- پیگیری ابلاغ الکترونیکی و همچنین آخرین وضعیت دادخواست در محاکم دادگستری و همچنین پیگیری زمان تشکیل شدن جلسه دادرسی در دادگاه و … .
اشخاص حقیقی و حقوقی هنگام مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی پاسداران و تشکیل پرونده، یک رمز پنج رقمی را دریافت می کنند. برای آگاهی نسبت به وضعیت پرونده، می بایست رمزی که هنگام تشکیل پرونده در دفتر خدمات الکترونیک قضایی پاسداران به شخص ارائه داده شده را در دسترس داشته باشد. چنانچه این رمز به دلایلی مثل فراموشی از دسترس شخص خارج شود، می توان با ارسال پیامک به سامانه پیامکی ۳۰۰۰۹۶۹۹ رمز مجدد دریافت نمود. البته باید توجه داشت که این کار در صورتی ممکن است که شماره تلفن همراه شخص در سامانه پیامکی، به عنوان یکی از طرفین ثبت شده باشد.
پرداخت هزینه دادرسی و سایر هزینه های مربوط به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی
مطابق با آیین نامه ارائه خدمات الکترونیکی قضایی، هزینه دادرسی دادخواست هایی که در دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی ثبت می شود، می بایست توسط خواهان به مسئول دفاتر خدمات الکترونیکی پرداخت شود. مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی منظور از هزینه دادرسی مبلغی است که خواهان در حین طرح دادخواست در مرحله نخستین، تجدید نظر یا فرجام خواهی می بایست به حساب صندوق دادگستری واریز نماید. علاوه بر این مطابق با آیین نامه مذکور، دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی در ازای خدمات خود اجرتی را دریافت می کنند. از نظر قانونی دفاتر مزبور مکلفند تعرفه خدمات الکترونیکی قضایی را در محل دفتر به گونه ای که برای مراجعین قابل مطالعه باشد، نصب نمایند.
مهمترین مزایا و معایب استفاده از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی
برخی از مهمترین مزایای دفتر خدمات الکترونیک قضایی پاسداران عبارت از موارد زیر است:
- کاهش دوران رسیدگی و فرایند دادرسی
- تسریع در امور جاری محاکم
- شفاف سازی در مورد فرایند رسیدگی و پیشگیری از فساد اداری در دستگاه قضایی
- افزایش کارآمدی دستگاه قضایی با سرعت بخشیدن به روند کارها
- افزایش دقت و کیفیت در انجام امور حقوقی و قضایی
- افزایش رضایتمندی مردم از قوه قضاییه
- پیش گیری از وقوع بزهدیدگی ثانوی
به طور کلی مزایای استفاده از سامانه های اینترنتی و دفتر خدمات الکترونیک قضایی پاسداران نسبت به معایب آن بیشتر است. با این وجود حذف کاغذ در بسیاری از فرایند های دادرسی و امور حقوقی اداری، مشکلاتی را نیز برای استفاده کنندگان از این دفاتر به همراه آورده است. نخست اینکه در حال حاضر هرگونه استفاده از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مستلزم مراجعه حضوری به این دفاتر و ثبت درخواست است. این درحالی است که تا پیش از رواج یافتن این دفاتر، خواهان یا شاکی می توانست برای طرح دعوی و شکایت، مستقیماً به محاکم دادگستری مراجعه نماید.
یکی دیگر از معایب اصلی استفاده از دفاتر خدمات قضایی الکترونیکی بحث ابلاغ الکترونیکی است. همانطور که اشاره شد مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی در صورتی که ابلاغ الکترونیکی از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی به درستی ارسال شده باشد، در حکم ابلاغ قانونی است. یعنی مخاطب ابلاغ می تواند نسبت به مشاهده آن اظهار بی اطلاعی کرده و حکم دادگاه را مورد واخواهی قرار دهد. با این وجود قوه قضاییه ضمن به روز رسانی سامانه های مربوط به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی، برای حل مشکلات حقوقی و فنی استفاده از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی تلاش می کند.
در استفاده از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی می بایست توجه داشت که این دفاتر باید دارای مجوزهای قانونی لازم بوده و نام مالک آن در سامانه های مربوط به قوه قضاییه به عنوان کاربر دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی ثبت شده باشد. در حال حاضر مطابق با آخرین تغییرات قانونی خرید و فروش امتیاز دفاتر الکترونیکی قضایی از نظر حقوقی مشکلی ندارد. لذا خریدار می بایست دارای شرایط لازم جهت مدیریت دفتر مزبور باشد.
