مال مشاع مالی است که مالکیت آن میان چند شخص، مشترک است. ماده ۵۷۱ قانون مدنی با ارائه تعریف قانونی شرکت مدنی، چیستی مال مشاع را معلوم کرده است. مطابق با این ماده شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد، در یک مال به طور اشاعه. برای مثال هنگامی که یک نفر فوت می کند، اموال و دارایی های او به وراث حین الفوت وی منتقل می شود. اما تا هنگامی که عملیات تصفیه به طور کامل انجام نگیرد و سهم الارث هر کدام از وراث مشخص نشود، مالکیت آنان نسبت به ماترک متوفی، مالکیت مشاع است.
علت های ایجاد اشاعه در مال ممکن است اختیاری یا قهری باشد. منظور از اشاعه اختیاری، انعقاد قراردادهای حقوقی گوناگون است که به موجب آن ممکن است یک نفر در مال مشاع شریک شود. مثلاً هنگامی که راننده یک کامیونت، دو دانگ از این خودرو را از مالک بخرد، شریک در مال مشاع می شود. شرکت قهری نیز مانند فوت مورث. همانطور که اشاره شد پس از فوت مورث، مالکیت وراث بر ماترک به صورت اشاعه است.
مطابق با ماده ۵۸۱ قانون مدنی، مگر با اذن و اجازه شرکا یا توافق آنان، هیچ یک از شرکای مال مشاع نمی تواند در آن مال تصرفات مادی داشته باشد. با این حال در عمل بسیار پیش می آید که یک یا چند تن از شرکا، مبادرت به انجام انواع تصرفات در یک مال مشاع می کنند.
خلع ید مال مشاع و پلمپ آن، راهکار قانونی مناسب برای برخورد با چنین تصرفاتی است. در نوشتار پیش رو شرایط و مراحل طرح دعوای خلع ید مال مشاع و پلمپ آن را مورد بررسی قرار می دهیم.
شرایط طرح دعوای خلع ید در ملک مشاع
خلع ید یک دعوای مبتنی بر مالکیت است و توسط مالک بر علیه کسی اقامه می شود که برخلاف مقررات قانونی، مال غیر منقولی را به تصرف خود درآورده است. بنابراین هر کدام از شرکای مال غیر منقول مشاع، که بدون اجازه او در ملک مذکور تصرفاتی صورت گرفته است، می تواند دعوای خلع ید را بر علیه متصرف، مطرح کند. این دعوی تنها در صورتی قابل طرح در محاکم دادگستری است که شرایط زیر وجود داشته باشد:
- موضوع دعوی می بایست مال غیر منقول مثل زمین، منزل مسکونی، باغ، چاه و … باشد. بنابراین دعوای خلع ید قابلیت طرح در مورد اموال منقول مثل خودرو، تلفن همراه، رایانه و … را ندارد.
- دعوای خلع ید تنها توسط مالک ملک یا وکیل یا نماینده قانونی او قابلیت مطرح شدن در محاکم دادگستری را دارد. در مورد ملک مشاع با توجه به این که مطابق با قانون مدنی همه شرکا در مال مشاع شریک می باشند، هر کدام از آنان می تواند به صورت مستقل از دیگر شرکا، دعوای خلع ید را در دادگاه طرح نماید.
مراحل طرح دعوای خلع ید در ملک مشاع
بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی به دعوای خلع ید مستلزم تنظیم دادخواست و تقدیم آن به دادگاه عمومی و حقوقی است. برای رسیدگی به دعوای خلع ید دادگاهی صلاحیت دارد که ملک مورد ادعا، در حوزه قضایی آن واقع شده است. بنابراین چنانچه دعوای خلع ید نسبت به ملکی اقامه شود که در شیراز قرار دارد، دادخواست حقوقی می بایست خطاب به دادگاه عمومی و حقوقی شهرستان شیراز تنظیم شود.
دادخواست یک نامه قضایی چاپی است که اطلاعات مربوط به دعوای حقوقی اعم از مشخصات طرفین دعوی، موضوع دعوی، دلایل و منضمات دعوی و شرح دعوی بر روی آن نگارش می شود. طرفین دعوی را خواهان و خوانده تشکیل می دهند. مالک ملک یا شریک مال مشاع، به عنوان خواهان کسی است که این دعوی را بر علیه متصرف غیر قانونی طرح می کند. در قسمت مشخصات خوانده می بایست مشخصات کسی که بر خلاف قانون، ملک را به تصرف خویش درآورده است ذکر شود.
در قسمت دلایل و منضمات دادخواست، خواهان باید مدارکی مانند سند مالکیت ملک، دلایل تصرفات خوانده مثل فیلم دوربین مداربسته و … را به دادخواست ضمیمه نماید. در قسمت شرح دادخواست می بایست تمام رخدادها و اقداماتی که به موجب آن، خواهان خود را صاحب حق تصرف بر ملک می داند بیان شود. پس از نگارش شرح دادخواست، می بایست هزینه دادرسی پرداخت شده و دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی به دادگاه ارسال شود.
رسیدگی در دادگاه
پس از طرح دادخواست و ارجاع به شعبه دادگاه پس از رسیدگی به موضوع و استماع اظهارات طرفین، دادگاه ختم رسیدگی را اعلام و در خصوص موضوع تصمیم گیری می کند. چنانچه دادگاه خواهان را صاحب حق تشخیص دهد، ضمن صدور حکم خلع ید، و در صورت مطالبه اجرت المثل در دادخواست، دادگاه خوانده را به پرداخت خسارات خواهان از جمله اجرت المثل ایام تصرف محکوم می نماید.
گروه وکلای دادگستری ره جویان عدالت با عضویت متخصصین حقوقی ملکی، آماده ارائه انواع خدمات حقوقی از قبیل وکالت در دعاوی، مشاوره حقوقی، نگارش دادخواست و … می باشد. برای ارتباط با این مجموعه کافی است به نشانی اینترنتی rahjooyan.org مراجعه نمایید.
