طلاق از طرف زن

این بخش به طور کامل به این سوال پاسخ می‌دهد که مراحل طلاق از طرف زن چگونه است؟ پس از آنکه زن تصمیم قطعی به جدایی گرفت و دلایل قانونی (که در بخش قبل بررسی کردیم) را در اختیار داشت، باید فرآیند قانونی پیچیده‌ای را آغاز کند.

مراحل طلاق گرفتن از طرف زن مجموعه‌ای از اقدامات اداری و قضایی هستند که باید به ترتیب و با دقت طی شوند. در ادامه، تمام این مراحل قانونی طلاق از طرف زن به زبان ساده توضیح داده می‌شوند.

گام اول: تنظیم و ثبت دادخواست طلاق از طرف زن

مرحله اصلی یعنی ثبت رسمی پرونده در سامانه نحوه درخواست طلاق از طرف زن در این گام، مراجعه به «دفاتر خدمات الکترونیک قضایی» است. دیگر نیازی به مراجعه مستقیم به دادگاه برای ثبت اولیه نیست.

در این دفاتر، باید دادخواست طلاق از طرف زن تنظیم و ثبت شود. این دادخواست، در واقع همان شکایت طلاق از طرف زن (در اصطلاح عامیانه) است که به صورت رسمی و قانونی مطرح می‌شود.

فرم درخواست طلاق از طرف زن که در این دفاتر موجود است، به صورت الکترونیکی تکمیل می‌شود. به همین دلیل، عبارت فرم درخواست طلاق از طرف زن اینترنتی نیز به همین فرآیند ثبت الکترونیکی در دفاتر خدمات قضایی اشاره دارد.

مهم‌ترین بخش، متن دادخواست طلاق از طرف زن (یا متن درخواست طلاق از طرف زن) است. در این متن باید موارد زیر به دقت ذکر شوند:

1. مشخصات خواهان (زن) و خوانده (مرد).
2. خواسته (موضوع): که به صراحت «تقاضای حکم طلاق» قید می‌شود.
3. دلایل و مستندات: این بخش حیاتی است. زن باید به طور واضح دلایل درخواست خود را (مانند عسر و حرج، تحقق شروط ۱۲ گانه عقدنامه، یا غیبت همسر) بیان کند و تمام مدارک و شواهد خود (گواهی مشاوره، مدارک پزشکی قانونی، استشهادیه و…) را ضمیمه دادخواست کند.

برای مثال، نمونه دادخواست طلاق از طرف زن در بخش «شرح خواسته» می‌تواند این‌گونه آغاز شود:

«ریاست محترم دادگاه خانواده، احتراما اینجانب… به استناد عقدنامه شماره…، همسر قانونی خوانده محترم می‌باشم. نظر به تحقق عسر و حرج به دلیل اعتیاد مضر ایشان (مستند به گواهی…) و سوء رفتار مستمر، ادامه زندگی مشترک برای اینجانب غیرممکن گردیده است. لذا تقاضای…»

این نامه درخواست طلاق از طرف زن (که همان دادخواست رسمی است) پس از تکمیل، به صورت الکترونیکی ثبت می‌شود. ثبت دادخواست طلاق از طرف زن به معنای شروع رسمی پرونده قضایی و ارجاع آن به یکی از شعب دادگاه خانواده است.

گام دوم: مراحل دادرسی در دادگاه خانواده

پس از ارجاع پرونده به شعبه، پیچیده‌ترین بخش از مراحل طلاق از طرف زوجه آغاز می‌شود. اینجاست که پاسخ سوال «مراحل طلاق از طرف زن چگونه است» در عمل مشخص می‌شود. مراحل دادخواست طلاق از طرف زن در دادگاه به شرح زیر پیش می‌رود:

1. ابلاغ و تعیین وقت

دادخواست و مدارک ضمیمه آن از طریق سامانه ثنا به مرد ابلاغ می‌شود. سپس دادگاه زمانی را برای اولین جلسه دادرسی تعیین می‌کند.

2. جلسه اول طلاق از طرف زوجه

جلسه اول طلاق از طرف زوجه اهمیت زیادی دارد. در این جلسه، قاضی اظهارات وی (خواهان) را در مورد دلایل درخواست طلاق می‌شنود و دفاعیات زوج (خوانده) را نیز استماع می‌کند. چگونگی درخواست طلاق و نحوه بیان دلایل در این جلسه بسیار موثر است.

3. مراحل تحقیق و اثبات

این هسته اصلی مراحل گرفتن طلاق از طرف زن است. از آنجایی که زن مدعی است، باید دلایل خود را اثبات کند. قاضی ممکن است دستورات زیر را صادر کند:

• ارجاع به پزشکی قانونی (در صورت ادعای ضرب و شتم).
• استعلام از کمپ ترک اعتیاد یا آزمایشگاه (در صورت ادعای اعتیاد).
• احضار شهود (در صورت استناد به شهادت شهود).
• استعلام از زندان (در صورت ادعای محکومیت حبس). نحوه اقدام به طلاق از طرف زن در این مرحله باید کاملاً فعالانه و مبتنی بر ارائه مدرک باشد.

4. ارجاع به داوری (مرحله اجباری)

بر اساس قانون، حتی در طلاق یک طرفه، دادگاه مکلف است موضوع را به داوری ارجاع دهد. دادگاه به هر دو طرف فرصت می‌دهد تا داور خود را (معمولاً از بستگان مورد اعتماد) معرفی کنند. اگر معرفی نکنند، دادگاه خود داور تعیین می‌کند.

مراحل تقاضای طلاق از طرف زن در اینجا متوقف نمی‌شود، بلکه داوران تلاش می‌کنند صلح ایجاد کنند. اگر موفق نشوند، نظر کارشناسی خود را (مبنی بر امکان یا عدم امکان سازش) به دادگاه اعلام می‌کنند.

5. جلسات تکمیلی و اعلام نظر نهایی

پس از بازگشت نظر داوران و تکمیل تحقیقات، قاضی ممکن است جلسات دیگری را نیز برگزار کند. در نهایت، با بررسی تمام شواهد و نظرات داوران، قاضی آماده صدور رأی می‌شود.

کل این فرآیند، مراحل انجام طلاق از طرف زن را تشکیل می‌دهد که همانطور که مشخص است، می‌تواند زمان‌بر باشد. این روش درخواست طلاق از طرف زن نیازمند پیگیری مستمر و ارائه اسناد قوی است.

گام چهارم: صدور رای، اعتراض و قطعی شدن

پس از طی شدن تمام مراحل قانونی طلاق از طرف زن در دادگاه بدوی (اولیه)، قاضی رأی خود را صادر می‌کند.

1. صدور رای بدوی

قاضی یا دلایل زن را کافی دانسته و را صادر می‌کند، یا دلایل را کافی ندانسته و «حکم رد دعوی» (رد درخواست طلاق) را صادر می‌کند.

2. اعتراض به رای طلاق از طرف زن (مرحله تجدیدنظر)

این رأی، بدوی است و تا ۲۰ روز پس از ابلاغ، قابل اعتراض (تجدیدنظرخواهی) است. معمولاً اگر رأی به نفع زن صادر شود، مرد به آن اعتراض می‌کند. اعتراض به رای طلاق از طرف زن (یعنی اعتراضی که به رأی صادر شده در پرونده زن می‌شود) پرونده را به «دادگاه تجدیدنظر استان» ارسال می‌کند.

دادگاه تجدیدنظر، پرونده را مجدداً (بدون جلسه حضوری، مگر در موارد خاص) بررسی کرده و رای دادگاه بدوی را تایید، نقض یا اصلاح می‌کند.

3. فرجام‌خواهی (دیوان عالی کشور)

در برخی موارد بسیار خاص حقوقی، رأی دادگاه تجدیدنظر نیز قابل اعتراض در دیوان عالی کشور (فرجام‌خواهی) است. این مراحل طولانی، دلیل اصلی زمان‌بر بودن طلاق یک طرفه است.

4. قطعی شدن رای و اجرا

پس از طی شدن تمام مراحل اعتراض و تایید نهایی، رای «قطعی» می‌شود. زن با در دست ، حکم طلاق ۶ماه فرصت دارد تا به دفتر رسمی طلاق مراجعه کند.

5. اجرای صیغه طلاق

در دفترخانه، با حضور زن (و در صورت عدم حضور مرد، نماینده دادگاه) صیغه طلاق از طرف زن جاری شده و طلاق به صورت رسمی در شناسنامه‌ها ثبت و نهایی می‌شود.

بسیاری می‌پرسند که نحوه خواندن صیغه طلاق از طرف زن چگونه است؛ در دفترخانه، سردفتر به نمایندگی از مرد (که حکم دادگاه او را ملزم کرده) یا با وکالت از خود زن (اگر حق طلاق داشته باشد)، صیغه را جاری می‌کند.

تکلیف حقوق زن در طلاق از طرف زن: مهریه، حضانت و اجرت المثل

یکی از بزرگترین نگرانی‌ها هنگام اقدام طلاق از طرف زن، سرنوشت حقوق زن در طلاق از طرف زن است. سوالات پرتکراری در مورد مهریه، حضانت فرزندان و سایر حقوق مالی مطرح می‌شود.

بسیاری تصور می‌کنند که اگر زن درخواست‌دهنده طلاق باشد، تمام حقوق خود را از دست می‌دهد، اما این تصور در اغلب موارد صحیح نیست. در این بخش، به طور کامل و شفاف، تکلیف این حقوق بررسی می‌شود.

آیا اگر درخواست طلاق از طرف زن باشد مهریه تعلق میگیرد؟

این کلیدی‌ترین سوال در هر پرونده درخواست طلاق از طرف زن و مهریه است. پاسخ کوتاه و صریح: بله، طلاق از طرف زن مهریه تعلق میگیرد.

باید به این نکته اساسی توجه داشت که مهریه، دینی ممتاز بر گردن مرد است. مهریه به محض وقوع عقد نکاح، به مالکیت کامل زن درمی‌آید و ارتباطی به این ندارد که چه کسی درخواست طلاق را مطرح می‌کند. اگر درخواست طلاق از طرف زن باشد، او همچنان مالک مهریه خود است.

چه زمانی مهریه تعلق نمی‌گیرد؟

تنها در موارد بسیار خاصی ممکن است زن مهریه خود را دریافت نکند. این موارد معمولاً مربوط به اثبات دلایل نیست، بلکه مربوط به «توافق» برای جدایی است:

طلاق خلع (درخواست طلاق از طرف زن بدون مهریه)

طلاق خلع زمانی رخ می‌دهد که زن به دلیل «کراهت» (تنفر) شدید از همسر خود، حاضر می‌شود با بخشیدن مالی به او، رضایتش را برای طلاق جلب کند. این مال معمولاً همان مهریه است.

• در این حالت، زن به دفترخانه مراجعه نمی‌کند تا مهریه‌اش را ببخشد؛ بلکه در دادگاه اعلام می‌کند که حاضر است برای گرفتن طلاق، مهریه خود را (به صورت کامل یا بخشی از آن) در قبال طلاق «بذل» کند.
• این نوع طلاق، در واقع نوعی توافق برای جدایی است و درخواست طلاق از طرف زن بدون مهریه محسوب می‌شود.

عدم اثبات دلایل و بخشش مهریه برای جلب رضایت

گاهی زن دلایل محکمه‌پسندی (مانند عسر و حرج) ندارد یا اثبات آن‌ها بسیار دشوار است. در این حالت، اگر طلاق از طرف زن باشد و مرد حاضر به طلاق نباشد، زن ممکن است در طول جلسات دادگاه یا مشاوره، به این نتیجه برسد که تنها راه رهایی، جلب رضایت مرد از طریق بخشیدن مهریه است. این مورد نیز در نهایت به طلاق خلع یا توافقی منجر خواهد شد.

نتیجه‌گیری مهم در مورد مهریه:

اگر زن بتواند دلایل قانونی خود (مانند شروط دوازده‌گانه عقدنامه یا عسر و حرج) را در دادگاه اثبات کند، دادگاه حکم طلاق را صادر می‌کند و زن می‌تواند تمام مهریه خود را نیز مطالبه و دریافت کند. صرف درخواست طلاق، حق مهریه را ساقط نمی‌کند.

حضانت فرزندان و شرایط طلاق با داشتن بچه

دغدغه مهم بعدی، موضوع درخواست طلاق از طرف زن و حضانت فرزند است. قانون در مورد حضانت، منافع و مصلحت کودک را در اولویت قرار می‌دهد؛ نه اینکه چه کسی درخواست طلاق داده است.

قانون حضانت چگونه است؟

• بر اساس قانون مدنی، حضانت (نگهداری و تربیت) فرزندان، چه دختر و چه پسر، تا سن هفت سالگی به طور مطلق با مادر است.
• پس از هفت سالگی، حضانت تا سن بلوغ (۹ سالگی برای دختر و ۱۵ سالگی برای پسر) با پدر است.
• پس از سن بلوغ، خود فرزندان تصمیم می‌گیرند که با کدام والد زندگی کنند.

تأثیر درخواست طلاق زن بر حضانت

درخواست طلاق از سوی زن، به خودی خود هیچ تأثیری بر این قانون ندارد. شرایط طلاق از طرف زن با بچه تفاوتی با طلاق از طرف مرد ندارد؛ دادگاه در هر صورت مکلف است در مورد حضانت تصمیم‌گیری کند.

قاضی فقط در صورتی حضانت را از مادر (زیر ۷ سال) یا پدر (بالای ۷ سال) سلب می‌کند که «عدم صلاحیت» یا «عدم مصلحت» کودک اثبات شود.

مواردی که مصلحت کودک در نظر گرفته می‌شود:

• اثبات عدم صلاحیت والد: اگر پدری که حضانت با اوست، اعتیاد شدید، بیماری روانی، یا سابقه خشونت خطرناک داشته باشد، مادر می‌تواند حضانت را حتی پس از ۷ سالگی نیز بر عهده بگیرد.
• وابستگی شدید کودک: گاهی در شرایط طلاق از طرف زن با بچه، وابستگی عاطفی شدید کودک به مادر به حدی است که جدا کردن او (حتی پس از ۷ سالگی) آسیب روحی جدی به کودک وارد می‌کند. در این موارد، قاضی با نظر کارشناس (مددکار یا روانشناس)، ممکن است حضانت را به مادر واگذار کند.

حق ملاقات: والدی که حضانت با او نیست، حق ملاقات دارد. این حق قابل سلب شدن نیست و دادگاه زمان و مکان ملاقات را بر اساس توافق طرفین یا نظر خود تعیین می‌کند.

سایر حقوق مالی: اجرت المثل و نفقه

علاوه بر مهریه، دو حق مالی مهم دیگر نیز وجود دارد که تکلیف آن‌ها باید روشن شود.

درخواست طلاق از طرف زن و اجرت المثل

«اجرت المثل ایام زوجیت» به معنای دستمزد کارهایی است که زن در طول زندگی مشترک در خانه همسر انجام داده و شرعاً وظیفه او نبوده است (مانند آشپزی، نظافت و…).

• شرط دریافت اجرت المثل: شرط اصلی دریافت اجرت المثل این است که طلاق به درخواست زن نباشد یا اگر به درخواست زن است، ناشی از تخلف مرد از وظایف زناشویی (مانند اثبات عسر و حرج یا شروط ۱۲ گانه) باشد.
• چه زمانی تعلق نمی‌گیرد؟ اگر زن ناشزه باشد (که در ادامه توضیح داده می‌شود) یا طلاق از نوع خلع باشد (که زن چیزی را می‌بخشد)، معمولاً اجرت المثل تعلق نمی‌گیرد.
• میزان درخواست طلاق از طرف زن و اجرت المثل توسط کارشناس رسمی دادگستری و بر اساس سال‌های زندگی مشترک و شئونات زن تعیین می‌گردد.

نفقه معوقه و نفقه ایام عده

• نفقه معوقه: نفقه گذشته‌ای که مرد پرداخت نکرده، دینی مشابه مهریه است. زن همیشه می‌تواند نفقه معوقه خود را مطالبه کند، حتی اگر درخواست طلاق از طرف او باشد.
• نفقه ایام عده: در طلاق‌هایی که از طرف زن و به دلیل عسر و حرج او صادر می‌شود (طلاق بائن)، معمولاً نفقه ایام عده (حدود سه ماه پس از طلاق) به زن تعلق نمی‌گیرد؛ مگر اینکه زن باردار باشد.

بررسی موارد خاص: طلاق در دوران عقد، بارداری و نشوز

شرایط خاصی وجود دارند که بر فرآیند طلاق و حقوق زن تأثیر می‌گذارند.

طلاق در دوران عقد از طرف زن

منظور از دوران عقد، فاصله‌ای است که عقد رسمی صورت گرفته است؛ اما زوجین هنوز زندگی مشترک زیر سقف را آغاز نکرده‌اند.

• شرایط طلاق در دوران عقد از طرف زن: هیچ تفاوتی با گذشته ندارد. زن همچنان باید دلایل محکمه‌پسند (عسر و حرج، شروط عقدنامه) را به دادگاه ارائه دهد. تصور اینکه طلاق در این دوران ساده‌تر است، اشتباهی رایج است.
• مراحل طلاق از طرف زن در دوران عقد: دقیقاً مشابه سایر طلاق‌هاست؛ ثبت دادخواست و طی کردن مراحل دادرسی.
• تفاوت اصلی (مهریه): مهم‌ترین تفاوت طلاق در دوران عقد از طرف زن در مهریه است. اگر بین زوجین نزدیکی (رابطه زناشویی) رخ نداده باشد، زن مستحق دریافت نصف مهریه خواهد بود. اگر نزدیکی رخ داده باشد، مستحق تمام مهریه است.

درخواست طلاق از طرف زن باردار

بارداری هیچ مانعی برای درخواست طلاق یا رسیدگی به پرونده ایجاد نمی‌کند.

شرایط:

درخواست طلاق از طرف زن باردار کاملاً قانونی است و دادگاه به دلایل زن (عسر و حرج و…) رسیدگی می‌کند.

تفاوت‌ها:

• نفقه: مرد مکلف است تا پایان دوران بارداری و زایمان، نفقه کامل همسر و فرزند را پرداخت کند.
• عده طلاق: «عده» طلاق زن باردار، تا زمان به دنیا آمدن فرزند ادامه دارد (حتی اگر ۹ ماه طول بکشد).
• حضانت: پس از تولد، قانون حضانت (تا ۷ سالگی با مادر) اجرا می‌شود.

درخواست طلاق از طرف زن ناشزه

«ناشزه» به زنی گفته می‌شود که بدون دلیل موجه قانونی یا شرعی، وظایف زناشویی خود را انجام ندهد (مانند تمکین عام و خاص، یا ترک منزل بدون اجازه).

• آیا زن ناشزه می‌تواند طلاق بگیرد؟ بله. درخواست طلاق از طرف زن ناشزه ممکن است، اما پیچیده خواهد بود.
• حالت اول (نشوز موجه): اگر زن بتواند ثابت کند که «نشوز» او (مثلاً ترک منزل) به دلیل موجهی مانند خشونت و آزار مرد (یعنی همان عسر و حرج) بوده، در این صورت دادگاه هم طلاق را می‌پذیرد و هم حقوق مالی او را در نظر می‌گیرد.
• حالت دوم (نشوز غیرموجه): اگر زن دلیل موجهی برای ترک منزل نداشته باشد و همزمان نتواند عسر و حرج را ثابت کند، دادگاه درخواست طلاق او را رد خواهد کرد. در این حالت، زن ناشزه فقط نفقه جاریه خود را از دست می‌دهد؛ اما مهریه‌اش همچنان پابرجاست. تنها راه طلاق برای او در این وضعیت، جلب رضایت مرد از طریق بخشیدن مهریه (طلاق خلع) است.

سریع ترین راه طلاق از طرف زن کدام است؟

پس از بررسی مراحل پیچیده و زمان‌بر اثبات عسر و حرج در بخش‌های قبلی، طبیعی است که مهم‌ترین سوال این باشد: آیا راه ساده‌تری وجود ندارد؟ سریع ترین راه طلاق از طرف زن چیست؟

پاسخ صریح و مستقیم: بله؛ دو راه سریع وجود دارد. راحت ترین راه برای طلاق از طرف زن در وهله اول، داشتن «وکالت در طلاق» (که به اشتباه «حق طلاق» نامیده می‌شود) و در وهله دوم، جلب رضایت همسر برای «طلاق توافقی» است.

علت سرعت این دو روش، حذف کامل چالش‌برانگیزترین بخش پرونده، یعنی «مرحله اثبات» است. در طلاق یک طرفه عادی، زن باید ماه‌ها و گاهی سال‌ها در دادگاه بجنگد تا اعتیاد، خشونت یا ترک منزل همسر را ثابت کند؛ اما در این دو روش، نیازی به اثبات هیچ‌کدام از این موارد نیست.

طلاق سریع از طرف زن بدون داشتن یکی از این دو ابزار (وکالت یا توافق) تقریباً غیرممکن است و فرآیند به نبردی فرسایشی تبدیل خواهد شد.

طلاق با داشتن حق طلاق (وکالت در طلاق): استفاده از کلید طلایی

«حق طلاق» در واقع اصطلاحی عامیانه برای «وکالت بلاعزل در طلاق» است. این وکالتی است که مرد در دفتر اسناد رسمی (یا گاهی ضمن شروط عقدنامه) به همسر خود می‌دهد. بر اساس این وکالت‌نامه، زن این اختیار را پیدا می‌کند که هر زمان اراده کرد، بتواند به نمایندگی و وکالت از طرف همسرش (که وکالت داده)، خود را مطلقه سازد.

چرا این روش سریع‌ترین است؟ چون در این حالت، زن (یا وکیل زن) عملاً دو نقش را ایفا می‌کند: هم نقش خواهان (درخواست‌دهنده طلاق) و هم نقش خوانده (به عنوان وکیل مرد). دادگاه دیگر وارد بررسی دلایل طلاق (مانند عسر و حرج) نمی‌شود؛ زیرا مرد قبلاً با دادن وکالت، رضایت خود را اعلام کرده است