فرزند خواندگی و شرایط آن

 فرزند خواندگی

فرزند خواندگی عبارت است از اينکه شخصي، كس ديگری را كه فرزند واقعي نیست به فرزندی بپذيرد و در اصطلاح يک نهاد حقوقي است كه موجب پیدايش رابطه فرزندی صوری میان دو شخص مي شود . به بیان ديگر، يک رابطه حقوقي كه بر اثر پذيرفته شدن كودكي به عنوان فرزند از جانب زن و شوهری و يا شخص ديگری به وجود آيد، بدون آنکه پذيرندگان كودک پدر و مادر واقعي آن كودک باشند.

شرایط فرزند خواندگی برای زوجین

کودک باید به خانواده هایی سپرده شود که قانون تعیین کرده است. این شرایط عبارتند از:

 

• سن یکی از زوجین حداقل سی سال باشد.
•    زن و شوهر داوطلب سرپرستی، ایرانی و مقیم ایران باشند.
• پنج سال تمام از تاریخ ازدواج آنها گذشته و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند.
• زوجین دارای محکومیت جزائی مؤثر به علت ارتکاب جرائم عمدی و محجور نباشد.
• زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشندو معتاد به مواد الکلی یا مواد مخدر و سایر اعتیادات مضر نباشند.
• زوجین یا یکی از آنها دارای تمکن مالی باشند.
• زوجین مبتلا به بیماری صعب العلاج نباشند.

 

شرایط فرزند خواندگی برای زنان مجرد

در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست مصوب ۱۳۹۲ تأسیس جدیدی در خصوص فرزند خواندگی صورت گرفته که مطابق آن :« زنان و دختران بدون شوهر، در صورتی که حداقل سی سال سن داشته یاشند، منحصرا حق سرپرستی اناث را خواهند داشت». اولویت فرزند خواندگی با زوجینی است که بچه دار نمی‌شوند و در جایگاه بعدی زنانی قرار دارند که حداقل ۳۰ سال سن دارند و بنا به هر دلیلی قصد ازدواج ندارند و متقاضی قبول فرزند خواندگی فرزندان بهزیستی هستند و در اولویت سوم خانواده‌هایی قرار می‌گیرند که خودشان فرزند دارند و می‌خواهند سرپرستی فرزند دیگری را نیز از سازمان بهزیستی دریافت کنند.

مراحل فرزند خواندگی

در ابتدا زوجین سرپرست تقاضانامه سرپرستی را مشترکا تنظیم و از طریق دادخواست به دادگاه  ارائه می دهند.دادخواست مذکور باید به طرفیت دادستان عمومی و سازمان بهزیستی استان محل نگهداری طفل به خواسته صدور حکم فرزند خواندگی به ضمیمه مدارکی از جمله فتوکپی عقدنامه زوجین متقاضی، تصویر کلیه صفحات شناسنامه زوجین ، گواهی ناباروری با تعیین فرد نابارور از متخصص ناباروری یا مراکز درمان ناباروری و مدارک مربوط به استطاعات مالی نظیر: فیش حقوقی یا گواهی اشتغال، تصویر سند مالکیت منزل یا اجاره نامه و… ، مدارک مربوط به صلاحیت های اجتماعی و اخلاقی از جمله: استشهادیه محلی، مدارک تحصیلی و… ارائه شود. البته تصاویر مدارک ضمیمه وفق ماده ۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی باید برابر با اصل شوند و از آنجا که دعوی سرپرستی از جمله دعاوی غیر مالی است، باید تمبر غیرمالی بر روی دادخواست الصاق گردد.

دادگاه پس از ثبت دادخواست و تعیین وقت دادرسی،  به بررسی شرایط عمومی زوجین از جمله سن متقاضیان، تحصیلات و… می پردازد و به منظور کسب اطلاعات دقیق از وضعیت زندگی ، شغلی ، سلامت جسمی و روانی و صاحیت اخلاقی زوجین به صدور معرفی نامه جهت مراجع ذی صلاح از جمله پزشکی قانونی و اداره تشخیص هویت مبادرت کرده و سپس آنان را به سازمان بهزیستی محل نگهداری طفل معرفی می نماید . مصاحبه با زوجین متقاضی ، بررسی وضعیت کودک، مصاحبه با کودک و… از جمله وظایف اختصاصی سازمان بهزیستی است که با دستور مقام قضایی انجام می گیرد. پس از تأیید صلاحیت متقاضیان و قبل از صدور حکم سرپرستی دائم، کودک از سوی سازمان بهزیستی و تحت نظارت دادگاه برای مدت شش ماه با صدور قرار آزمایشی به زوجین متقاضی سپرده می شود. پس از این دوره و اعلام متقاضیان مبنی بر رضایت بر ادامه سرپرستی، دادگاه با رعایت شرایط ماده ۶ حکم سرپرستی را صادر و در اجرای ماده ۲۲ مفاد حکم قطعی سرپرستی را به اداره ثبت احوال جهت صدور شناسنامه های جدید ابلاغ می نماید.

ارث در فرزند خواندگی

براساس ماده ۲ قانون مذکور و به استناد ماده ۸۶۱ قانون مدنی، فرزندخواندگی از موجبات ارث نیست. یعنی نه فرزند خوانده از پدر و مادرخوانده‌اش و نه آنان از فرزند خوانده ارث می‌برند. به بیان قانون: «این سرپرستی به منظور تامین منافع مادی و معنوی طفل برقرار می‌گردد ولی در هر حال از موجبات ارث نخواهد بود.» اما قانونگذار برای تأمین آینده کودک روش‌های مختلفی را در قانون در نظر گرفته است که به آنها جایگزین‌های ارث گفته می‌شود سرپرست است. ازجمله تملک بخشی از اموال متقاضیان سرپرستی به نفع فرزند خوانده در یکی از دفاتر اسناد رسمی، بیمه کردن عمر متقاضیان سرپرستی نزد یک شرکت بیمه سهامی ایران به نفع آینده کودک و همچنین آنکه به هر نحو که دادگاه صلاح بداند با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی خانواده، سهمی برای فرزندخوانده در نظر گرفته شود، از جمله «جایگزین‌های ارث» هستند.

همچنین طبق تبصره ذیل ماده ۵ مذکور: «هرگاه وجوه یا اموالی از طرف زوجین سرپرست به طفل تحت سرپرستی، صلح شده باشد در صورت فوت طفل وجوه و اموال مذکور از طرف دولت به زوجین سرپرست تملیک خواهد شد

شرایط فسخ فرزند خواندگی

طبق ماده ۱۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست مصوب ۱۳۹۲سرپرستی کودک با شرایط زیر قابل فسخ است:
۱- نداشتن اهلیت و شایستگی  یا سوءرفتار هریک از زوجین سرپرست برای نگهداری و تربیت طفل تحت سرپرستی با تقاضای دادستان محرز باشد.(تقاضای دادستان)
-۲در صورتی که سوء رفتار طفل برای هر یک از آنان غیر قابل تحمل باشد همچنین در موردی که سرپرست قدرت و استطاعت برای تربیت و نگهداری طفل را از دست داده باشد.( -تقاضای سرپرست)
۳-توافق طفل بعد از رسیدن به سن کبر با زوجین سرپرست یا موافقت زوجین سرپرست با پدر و مادر واقعی طفل صغیر.
طبق ماده ۱۲ این قانون: در مواردی که اختلاف زناشویی زوجین سرپرست منجر به صدور گواهی عدم امکان سازش ‌شود، دادگاه در مورد طفل تحت سرپرستی به ترتیب مقرر در قانون حمایت خانواده اقدام خواهد کرد. پس از فسخ سرپرستی، مراتب به وسیله دادگاه صادرکننده حکم به اداره ثبت احوال مربوطه برای تصحیح شناسنامه اعلام می‌شود.

۳ سوال متداول از فرزند خواندگی

۱٫شرایط فرزند خواندگی برای زوجی که خارج از ایران زندگی می کنند چگونه است ؟

یکی از شرایط فرزندخواندگی این است که در ایران زندگی کنید و باید از ایران اقدام نمائید و امکان فرزند خواندگی در خارج از ایران وجود ندارد.

۲٫آیا پدر می تواند فرزند خوانده دختر را از خانه بیرون کند ؟

با توجه به اینکه پدرخوانده قیم محسوب میشود لذا باید نفقه ایشان را تامین کند مثل خوراک و پوشاک و مسکن در غیراین صورت قابل شکایت است.

۳٫آیا به فرزندخوانده ارث تعلق می گیرد ؟

ا به فرزند خوانده ارث تعلق نمی گیرد.