نحوه استرداد هدیه ­های دوران نامزدی

نحوه استرداد هدیه ­های نامزدی

در فرهنگ ما مرسوم است که قبل از ازدواج و در مراسم بله برون و نامزدی، هدیه­ هایی از جمله حلقه­ ی نامزدی، پارچه­ی سنگین و امثالهم به عروس داده می­شود. متاسفانه می­بینیم که در بعضی مواقع نامزدی به ازدواج ختم نشده و بهم می­خورد. حال سوال مهم و اصلی این است که آیا مرد امکان پس گرفتن هدایایی که به نامزد پیشین خود داده است را دارد یا خیر؟

در جواب گفت که بله، به طور کلی ذیل قوانین متختلفی امکان پس گرفتن هدایای نامزی وجود دارد، اما این مسئله دارای جزئیات و اما و اگر­هایی نیز می­باشد. برای آشنایی بیشتر و فهمیدن جزئیات و چگونگی مسئله، در ادامه به بررسی آن­ها می­پردازیم.

پس گرفتن هدیه­های نامزدی پیش از دوران عقد

چنانچه پیش از عقد، نامزدی رو نفر به هم بخورد. طبق مواد ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸ قانون مدنی، اگر وصلتی بهم بخورد، هر یک از نامزدها که هدایایی برای این مسئله به دیگری داده است در صورت وجودش می­تواند اصل هدیه را مطالبه کند و در صورت تلف شدن و از بین رفتن آن، می­تواند وجه قیمت هدایا را مطالبه کند.

البته این مواد استثنائاتی را نیز قائل می­شوند که در ادامه به آن­ها اشاره می­کنیم:

• اگر بهم خوردن وصلت به سبب فوت یکی از نامزدها باشد، امکان پس گرفتن هدایا توسط خانواده­اش ممکن نیست.
• هدایا به منظور وصلت و مراسم باشد، مانند حلقه­ی نامزدی، هدایای دیگری که خارج از این منظور رد و بدل شده باشد، امکان پس گرفتنشان وجود ندارد.
• اگر هدایا پس از عقد خریده شده باشند، دیگر سامل این قانون نمی­شوند. هم چنین هدایای نامزدی پس از جاری شدن خطبه­ ی عقد نیز دیگر قابل پس گرفتن نیست. زیرا ازدواج در واقع هبه­ ی معنوی در قبال هدیه­ های داده شده است و پس گرفتن آن­ها را منتفی می­کند.

پس گرفتن هدایا بعد از عقد

همانطور که پیش­تر نیز اشاره کردیم، جاری شدن خطبه­ی عقد مسئله­ی پس گرفتن هدایای نامزدی توسط مواد ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸  قانون مدنی را منتفی می­کند. و امکان پس گرفتن آن­ها وجود ندارد، اما اگر طرفین هدیه ­ای را بعد از عقد به بکدیگر بدهند، می­توان آن را ذیل قوانین هبه بررسی نمود.

مسئله­ ی هبه یکی از مسائل مهم و اساسی مالی است که سوال بسیاری قرار می­گیرد و در شرع و قانون، جزئیات مختلف و بسیاری دارد. از این رو پیشنهاد می­شود چنانچه قصد پی­گیری مسئله ­ای از این حیث و یا اینکه طرح چنین دعوایی را دارید، با وکیلی مجرب درباره ­ی دعوای خود و جزئیات مسئله مشورت کنید و بعد اقدام بر طرح دعوا کنید. در ادامه­ ی این مبحث ما پس گرفتن هدایا بعد از عقد را بر اساس قوانین هبه بررسی می­کنیم.

هبه در اصل مالی است که یک نفر به صورت رایگان به کس دیگری بدهد و از نظر شرعی و قانونی، تا زمانی که عین مال موجود باشد، هبه کننده می­تواند آن را پس بگیرد و دوباره مطالبه کند. اما، چنانچه مال از بین برود یا به دیگری واگذار شود یا در آن تغییری ایجاد شود، دیگر هبه کننده نمی­تواند آن را مطالبه کند. همچنین هبه به پدر و مادر و اولاد قابل پس گرفتن نمی­باشد.

با این حال هدایایی که پس از عقد داده می­شود از آنجایی که قابل پس گرفتن می­باشد. از این روی، هر آنچه که عین آن باقی است، در صورتی که با هدیه ­ی دیگری رد و بدل نشده باشد. یعنی هر دو نفر به یک دیگر هدیه نداده باشند. قابل پس گرفتن می­باشد.

یکی از تفاوت­ هایی که پس گرفتن هدیه­ای که قبل از عقد داده شده است با هدیه­ ای که بعد از جاری شدن عقد داده می­شود این است که اگر اصل هبه موجود نباشد، دیگر امکان پس گرفتن وجه قیمت آن وجود ندارد، در صورتی که اگر پیش از عقد هدیه داده شده بود، می­شد قیمت آن را طلب کرد.

از این رو، هدایی مانند ادکلن و پارچه، هر چقدر هم که گران باشند، به هیچ وجه قابل پس گرفتن نیستند و هیچگونه موضوعیتی در طرح دعوای مطالبه­ی هبه ندارند. اما دیگر هدایا، مانند طلا، انواع زیورآلات و جواهرات، ماشین و خانه و امثال آن­ها تا زمانی که عین هبه موجودیت داشته باشد، قابل مطالبه­ ی دوباره است.

اما اگر عین هبه موجود نباشد، دیگر قابل پس گرفتن نیست. حال سوال این است که چه اقداماتی باعث می­شود از نظر قانون، عین هبه موجود نباشد، در ادامه به این موارد اشاره می­کنیم:

• اگر هبه توسط کسی که آن را دریافت کرده است، فروخته شود.
• اگر مالکیت هبه به دیگری منتقل شود، برای مثال مغازه­ای که هبه بوده، به شخص دیگری رهن یا اجاره داده شود.
• همچنین اگر تغییراتی در هبه ایجاد شود، برای مثال شخصی پارچه­ای گران­بها را هبه کرده است. چنانچه هبه گیرنده آن را ببرد و از آن لباسی بدوزد، دیگر هبه قابل بازپس­گیری نیست.
• اگر مال هبه شده، از بین برود و تلف شود، برای مثال خودرویی هبه شده باشد، در صورتی که در تصادف یا آتش­سوزی از بین برود، دیگر قابل مطالبه نخواهد بود.