در قانون مدنی ایران دو نوع ازدواج وجود دارد. ازدواج دائم – ازدواج موقت – تمام قواعد و مقررات مربوط به ازدواج دائم در قانون مدنی ایران ذکر گردیده است و بطور تفصیلی این مقررات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در خصوص مقررات مربوط به نکاح موقت قانون مدنی ایران بحث مختصری را به کلیت عقد موقت اختصاص داده است و در لابلای قواعد مربوط به عقد نکاح دائم برخی از قواعد مربوط به نکاح موقت را مطرح نموده است .همانطور که میدانیم یکی از تعهدات مندرج در عقد نکاح مربوط به مهریه می باشد که مهریه در هر دو عقد موقت و دائم دارای شرایط اختصاصی خود می باشد.
در خصوص مهریه قانون تصریح دارد که عقد موقت حتما باید مهریه ذکر شود و مورد توافق قرار گیرد.
نکاح موقت یا ازدواج موقت به موجب ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده است. در حقیقت ازدواج موقت همچنان که از اسم آن پیدا می باشد زمانی مصداق پیدا می کند که برای مدت معینی واقع شده باشد. یک تفاوت که بین نکاح موقت و دائم وجود دارد این است که در نکاح دائم چنانچه مهریه در توافقات مربوط به سند ازدواج ذکر نشود، ایرادی بر صحت ازدواج وارد نمی شود این در حالی است که در نکاح موقت عدم وجود مهریه باعث بطلان عقد می شود بنابراین در نکاح موقت حتماً ضرورت دارد که مهریه ذکر شود. نکته بعدی در خصوص نفقه می باشد. نفقه از تکالیف قانونی مرد در نکاح دائم می باشد و مرد یا شوهر مکلف است که نفقه زن را پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت زن می تواند هم به صورت حقوقی طرح دعوا نماید و هم این که ترک نفقه جنبه کیفری دارد و جرم محسوب می گردد.در نکاح موقت نفقه از تعهدات قانونی مرد نمی باشد یعنی تکلیفی نمی باشد که به موجب قانون بر عهده مرد قرار داده شده باشد اما می توان در خصوص پرداخت نفقه شرط نمود بدین صورت که چنانچه طرفین شرط نمایند که مرد نفقه پرداخت نماید، در این صورت مرد به موجب شرط مذکور تکلیف به پرداخت نفقه خواهد داشت.
نکته جالب توجه دبگر در مورد نکاح موقت مساله ارث می باشد به موجب ماده ۹۴۰ قانون مدنی در نکاح موقت طرفیین از یکدیگر ارث نمی برند و ارث زن و شوهر مربوط به نکاح دائمی می باشد. در این خصوص حتی امکان گذاشتن شرط نیز وجود ندارد به این معنا که چنانچه زن و شوهر شرط نمایند که از یکدیگر ارث ببرند چنین شرطی صحیح نبوده و به لحاظ قانونی فاقد اثر می باشد.
راههای انحلال نکاح موقت و دائم بطور کلی با هم تفاوت دارند.در نکاح دائم، طلاق از مهم ترین راههای جدایی زن و شوهر خواهد بود این در حالی است که نکاح موقت چنین امری اساساً وجود ندارد زیرا نکاح به صورت موقت بوده و با تمام شدن مدت، نکاح نیز منقضی می گردد و دیگر نیاز به طلاق وجود ندارد .
راه دیگر تمام شدن نکاح موقت بذل موقت بذل مدت از سوی شوهر می باشد که بدین وسیله نیز نکاح موقت خاتمه پیدا می کند در این مورد رضایت یا عدم رضایت زن تأثیری بر مساله ندارد.
بنابراین با بررسی کلی قواعد حاکم بر ازدواج دائم و موقت مشخص می گرددکه این دو دارای تفاوت هایی با یکدیگر می باشند همانطور که گفته شد در حالیکه عدم ذکر مهریه در نکاح دائم باعث ایجاد اشکال در آن نمی شود اما درنکاح موقت عدم ذکر مهریه باعث بطلان نکاح می باشد و نفقه نیز چنانچه به صورت شرط ضمن عقد ذکر شده باشد برای مرد تعهد آور بوده و وی تکلیف به پرداخت آن را دارد.در خصوص ارث نیز در نکاح موقت اصولاً زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی بر ند و حتی اگر در عقد نکاح شرط توارث شده باشد این شرط بی اعتبار بوده و اثری بر ارث ندارد زیرا قواعد ارث جزء قواعد مسلم شرعی می باشد و صرفاً به آنچه از آن قواعد برداشت می گردد اکتفا می گردد. با این وجود ضرورت دارد طرفین هنگام انعقاد عقد نکاح موقت به موارد ذکر شده دقت نمایند تا در این خصوص با مشکل حقوقی مواجه نشوند.
