امکان یا عدم امکان ارث بردن از سهام عدالت و نحوه ارث بری از جمله سوالاتی هستند که بسیاری از افراد با آنها مواجه می شوند. پیش از پاسخ به این پرسش؛ لازم است با مفهوم ارث و تقسیمات آن، توضیحات مختصری ارائه شود.
پس از فوت هر شخصی، دارایی های او به صورت قهری به ورثه او منتقل می شوند. منظور از ارث، همین انتقال دارایی است. در ماده ۸۶۲ قانون مدنی، طبقات ارث مشخص شده و تقسیم ارث میان وراث متوفی بر اساس همین طبقات و درجات صورت می پذیرد.
ماده ۸۶۲ قانون مدنی بیان می دارد: ( اشخاصی که به موجب نسب، ارث می برند؛ سه طبقه اند:
- پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد
- اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها
- اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آنها )
نکته مهم در رابطه با ماده ۸۶۲ قانون مدنی؛ ارجحیت هر کدام از این طبقات (به ترتیب) بر یکدیگر است. در واقع با وجود طبقه قبلی، دیگر طبقه بعدی ارث نخواهد برد. با توجه به اینکه در طبقات ارث، به زن و شوهر اشاره ای نشده است؛ پس این ها جزء طبقات ارث بشمار نمی آیند و امکان ارث بری آنها با تمام طبقات وجود دارد. میزان ارث بری، مقوله پیچیده‌ای بوده که مجال پرداختن به آن در یک مقاله وجود ندارد.
بعد از توضیحات ذکر شده در رابطه با ارث و ارث بری، به پاسخ به سوال اصلی خود که ارث بری از سهام عدالت و نحوه آن است می پردازیم. در صورتی که فرد متوفی، سهام عدالت داشته باشد؛ این سهام جزء دارایی های او بشمار آمده و پس از فوت او مانند سایر دارایی ها به وراث انتقال خواهد یافت. در رابطه با نحوه ارث بری از سهام عدالت نیز باید گفت: قواعد ارث بر نحوه ارث بری از این سهام نیز حاکم می باشد.
اقدامات لازم وراث برای دریافت سهام متوفی
با توجه به اینکه برخی از افراد در زمان مقرر برای ثبت نام سهام عدالت اقدام ننموده اند؛ در حال حاضر سهامی به آنها تعلق نمی گیرد. زمانی که فردی فوت می کند؛ وراث وی در ابتدا باید استعلام بگیرند که آیا در دارایی های مورث خود، سهام عدالت وجود دارد یا خیر؟
وراث قانونی می توانند به آدرس اینترنتی samanese.ir جهت مطلع شدن از وضعیت سهام عدالت مورث متوفی خود مراجعه کنند و در این سامانه، اطلاعات هویتی متوفی را وارد نمایند. با این کار صورت وضعیت دارایی سهام عدالت متوفی برای آنها قابل مشاهده خواهد بود.
در صورتی که وراث از دارا بودن سهام عدالت متوفی اطمینان پیدا کردند؛ باید اقدام به انحصار وراثت کرده و سپس با مراجعه به سامانه شرکت سپرده گذاری مرکزی، نسبت به انتخاب خدمات انتقال سهام اقدام نمایند.
گام بعدی، تهیه مدارکی از جمله اصل شناسنامه و گواهی فوت، کارت ملی ورثه و متوفی، گواهی انحصار وراثت است. این مدارک برای انتقال سهام عدالت مورد نیاز هستند. پس از آماده سازی مدارک لازم، برای طی کردن سایر مراحل ارث بری از سهام عدالت؛ ورثه باید یکی از وراث را به عنوان نماینده انتخاب کنند. نماینده مذکور با در دست داشتن مدارکی که ذکر شد؛ به یکی از شعب دفاتر پیشخوان دولت مراجعه نموده و فرمی که در آنجا به او می‌دهند را تکمیل می کند.
در مرحله بعد، دفتر پیشخوان دولت اقدام به ارسال این فرم به شرکت سپرده گذاری مرکزی می نماید. مدارک، توسط این شرکت بررسی می‌شوند. در صورت ناقص بودن مدارک به نماینده اطلاع داده می شود که اقدام به رفع نقص نماید. در صورت عدم نقص مدارک، مراتب انتقال سهام عدالت انجام خواهد شد. به هر حال، نتیجه بررسی این شرکت به نماینده وراث در پیامک اعلام خواهد شد.
با توجه به اینکه ارث بری از سهام عدالت نیز مانند هر امر حقوقی دیگری نیاز به طی کردن مراحل مختلف دارد؛ پیشنهاد می کنیم اگر در این حوزه اطلاعات کافی ندارید، این امر را به افراد متخصص در این حوزه بسپارید.
مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت جهت ارث بری از سهام عدالت
همانطور که ذکر شد، به منظور ارث بری از سهام عدالت متوفی؛ وراث وی باید اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت نمایند. در این گواهی به طور دقیق، وارث متوفی و میزان سهم الارث هر یک از آنها معین شده است. برای دریافت این گواهی، ارائه یک سری مدارک، الزامی می باشد. این مدارک عبارتند از:
- شناسنامه متوفی
- شناسنامه وراث
- عقدنامه یا رونوشت آن
- گواهی فوت
- استشهادیه محضری
- در صورت وجود وصیت نامه متوفی باید وصیت نامه نیز ارائه شود.
برای تهیه استشهادیه محضری در دفاتر اسناد رسمی؛ فرم مخصوصی تکمیل و به امضای ۳ شاهد می رسد. پس از تهیه مدارک ذکر شده باید اقدام به مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نمایید و دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت را ثبت کنید. پس از طی روند اداری و گذشت یک ماه از انتشار آگهی روزنامه؛ شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی، گواهی انحصار وراثت را صادر خواهد نمود.
برای اینکه وراث بتوانند هر چه زودتر، سهام عدالت متوفی را به خود انتقال دهند و در طی این مسیر دچار مشکل نشوند؛ بهتر است از وکلای مجرب ارث و مشاورین حقوقی متعهد کمک بگیرند.
