وکالت از نگاه قانون
وکالت از نظر لغوی به معنای واگذار نمودن و تفویض است و در اصطلاح حقوقی، طبق ماده ۶۵۶ قانون مدنی، وکالت چنین تعریف شده است: “وکالت عقدی است که به‌موجب آن یکی از طرفین طرف دیگر را بر انجام امری نایب خود قرار می‌دهد”. با انعقاد عقد وکالت، وکیل و موکل در برابر یکدیگر دارای حق و تکلیف می‌شوند و متقابلا روابط حقوقی، وظایف و مسئولیت‌هایی میان آنها شکل می‌گیرد.
وکیل دادگستری کیست؟
وکیل دادگستری یا نماینده قانونی کسی است که به موجب عقد وکالت از طرف شخص دیگری (حقوقی یا حقیقی) برای انجام کاری مأمور می‌شود. وکیل دادگستری به مراجعان خود مشاوره و راه‌حل‌های حقوقی می‌‌‌‌‌دهند و به عنوان نماینده آنها در دادگاه و مراجع قضایی شرکت می‌‌‌‌‌کنند تا موکل به حق خود برسد.
برای اینکه بتوان وکیل دادگستری شد علاوه بر تحصیلات مرتبط دانشگاهی، باید مجوزهای لازم را اخذ کرد و در دوره‌های کارآموزی در کانون‌های وکلا شرکت کرد.
وظایف وکیل دادگستری
افرادی که در زمینه حقوقی و یا کیفری با مشکل مواجه می‌شوند، می‌توانند یک وکیل دادگستری را برای شروع پرونده استخدام نمایند. وظیفه اول یک وکیل دادگستری این است که به تمامی افراد، شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی و خصوصی که به وی مراجعه می‌کند در مورد مسائل و مشکلات مختلف حقوقی مشاوره دهد تا وکالت آنها را در موضوعات حقوقی و قضایی و حل آن مشکلات به عهده بگیرد. وکیل دادگستری با ارائه شواهد، دلایل، استدلالات و استنادهای قانونی و حقوقی موکل خود در دادگاه، از حقوق او دفاع می‌کند. زمانی که پرونده موکل به مراجع قضایی ارجاع داده می‌شود، وکیل دادگستری ملزم است که در دادگاه حضور یافته و از حقوق موکل خود در برابر دادگاه دفاع نماید. وکیل دادگستری دانش، تخصص و مهارت خود را به منظور دفاع از حقوق موکل خود به‌کار می‌گیرد تا دادگاه را قانع کند. همچنین یک وکیل دادگستری می‌تواند به‌عنوان یک مشاور حقوقی به افراد در امور حقوقی و قضایی‌شان راهنمایی ارائه دهد. از دیگر مواردی که می‌توان از جمله وظایف اصلی و بسیار مهم یک وکیل دادگستری نام برد موارد زیر می‌باشد:
- تعهد به انجام مورد وکالت
- تعهد وکیل دادگستری به رعایت مصلحت موکل
- تعهد وکیل دادگستری به حفظ اسرار موکل
- تعهد وکیل دادگستری به تقدیم حساب دوران وکالت و استرداد أموال و اسناد موکل
با انواع وکیل دادگستری آشنا شوید!
وکالت به انواعی تقسیم می‌شود از جمله:
۱- وکیل دادگستری انتخابی
زمانی که شخص، وکیل خود را انتخاب و با انعقاد قرارداد وکالت از او می‌خواهد وکالت او را برای دفاع از حقش در مراجع قضایی برعهده بگیرد، وکیل انتخابی می‌گویند.
این نوع از تعیین وکیل دادگستری، متداول‌ترین نوع وکیل می‌باشد، چرا که شخص آزاد است تا به هر وکیل دادگستری که برای او مناسب است مراجعه کند.پس از انتخاب وکیل دادگستری، عقدی بین آنها منعقد می‌شود و پس از آن، وکیل دادگستری انتخابی به طور رسمی وکالت موکل خود را تا ختم پرونده به عهده می‌گیرد.
۲- وکیل دادگستری تسخیری
در جریان یک دعوای کیفری و علیرغم ضروری بودن حضور وکیل در دادرسی و محاکمات، اگر متهم از تعیین وکیل به‌دلیل نداشتن بضاعت مالی امتناع کند، در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری وکیل دادگستری رایگان برای او گرفته می‌شود. به وکیلی که به این صورت وارد پرونده می‌شود، وکیل تسخیری می‌گویند.
۳- وکیل دادگستری معاضدتی
زمانی که شخصی برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکالت داشته باشد ولی بنا به دلایلی امکان گرفتن وکیل برای او نباشد، در این صورت دادگاه تشخیص عسر و حرج می‌دهد و با تشخیص کمیسیون معاضدت کانون وکلا، وکیلی به صورت رایگان دفاع از موکل معسر را بر عهده می‌گیرد. به این وکیل، وکیل معاضدتی می‌نامند.
۴- وکیل دادگستری اتفاقی
اشخاصی که در رشته حقوق تحصیل کرده‌اند ولی شغلشان وکالت نیست، اگر بخواهند به صورت اتفاقی برای حل مشکلاتی که بستگان نزدیکشان در مراجع قضایی دارند، خارج از چرخه مراحل آزمون و دوره های کانون وکلای دادگستری، از این کانون برای همان مورد خاص پروانه وکالت موردی بگیرند، با طی مراحل قانونی و پرداخت هزینه می‌توانند وکالت را به‌عهده بگیرند. به شخصی که با این روش وکالت موردی برای دفاع از حقوق بستگانش گرفته است وکیل اتفاقی می‌گویند.
وکیل دادگستری سازمانی
هرگاه کارکنان دولتی (کشوری و لشکری) در امر خدمتی خود دچار مشکل حقوقی شوند، سازمان می‌تواند کارشناسان حقوقی خود را به منظور دفاع از حقوق کارکنانش، به عنوان وکیل دادگستری به مراجع قضایی معرفی نماید ( طبق قانون حمایت قضایی از کارکنان دولت و نیروهای مسلح). به همین دلیل این دسته از وکیل دادگستری، وکیل سازمانی نامیده می‌شود.
یک وکیل دادگستری چه نوع پرونده‌هایی را می‌تواند به‌عهده بگیرد؟
وکیل دادگستری می‌تواند در خصوص پرونده‌های بسیاری با موضوعات مختلف (به جز موارد استثنایی و خاص امور قضایی) به امر وکالت بپردازد. از آنجایی که وکالت یک امر کاملا تخصصی است و نیاز به تحصیلات و تجربه بالای وکیل دادگستری دارد بنابراین یک وکیل نیازمند مهارت‌ها و ویژگی‌های خاص خود می‌باشد تا بتواند پرونده‌ای متناسب با مهارت خود را به عهده بگیرد. از جمله پرونده‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- وکیل دادگستری پرونده‌های امور ملکی
- وکیل دادگستری پرونده‌های خانواده
- وکیل دادگستری پرونده‌های مالیاتی و بیمه
- وکیل دادگستری پرونده‌های مهاجرتی
- وکیل دادگستری پرونده‌های ثبت أحوال
- وکیل چک و سفته
- وکیل شرکت‌ها و موسسات
