این روزها می‌توان گفت غالب افراد در طول زندگی خود حداقل برای یک‌بار مجبور به استفاده از پرداخت‌های اعتباری از طریق چک شده‌اند و صرف سهولت پرداخت از طریق آن بدون اینکه با مقررات چک آشنا باشند اقدام به صدور آن کرده اند.
غالب مقررات مربوط به صدور چک، در قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ تشریح شده است اما از آنجایی که این قانون با نقص‌ها وکاستی‌هایی روبرو بوده است تلاش شده است تا در نسخه جدید این قانون تحت عنوان «قانون اصلاح قانون صدور چک» یا به اختصار «قانون چک جدید» این کاستی‌ها بهبود داده شود. در سال ۱۳۹۷ قانون جدید چک توسط مجلس شورای اسلامی، با نام «قانون اصلاح قانون صدور چک» به تصویب رسید و هدف از تصویب این قانون، اصلاح برخی از مقررات و بندهای مبهم و غیرکاربردی قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵ برای صاحبان دسته چک و تجار بود.
اکنون این قانون پس از گذشت دو سال از تاریخ تصویب در آذر ماه امسال لازم‌الاجرا شده است و مقررات آن جایگزین قانون چک قبلی مصوب ۱۳۵۵ شده است.
در این مطلب به تغییرات جدید قانون چک می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
قانون جدید چک چه تغییرات اساسی کرده است؟
در این بخش به مهم‌ترین و اساسی‌ترین تغییرات قانون جدید چک اشاره می‌کنیم.
با نگاه به قانون جدید چک می‌توان متوجه تغییرات عمده‌ای در ساختار این قانون جدید شد که عمده تغییرات آن هم در راستای الکترونیکی شدن و یکپارچه شدن سیستم صدور چک بوده است که نسبت به قانون چک قدیم، بیشتر با نیازهای امروزه منطبق شده است. همچنین پیش‌بینی ممنوعیت صدور و اعطای دسته چک برای اشخاص ورشکسته و معسر از تأدیه محکوم، ارسال گواهی به آدرس صادرکننده و ثبت آنی اطلاعات مربوط به گواهی عدم پرداخت در بانک مرکزی از دیگر تغییرات مهم قانون جدید است.
الزام به ثبت مشخصات در سامانه صیاد
در ماده ۶ قانون جدید چک تصریح شده است که بانک‌ها وظیفه دارند تا اعطای دسته چک به مشتریان خود را صرفا از طریق سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک) پیگیری کنند. علت مطرح شدن این ماده، تفاوت ظاهری چک‌های بانکی و عدم امکان اقدام برای استعلام‌های لازم از طریق چک‌های قدیمی بوده است. از این رو افرادی که قصد صدور یا انتقال چک دارند باید علاوه بر کاغذ چک، مشخصات مبدأ، گیرنده و تاریخ آن را هم در سامانه صیاد ثبت کنند.
این کار باعث یکپارچه شدن و همسان‌سازی روند صدور چک و مشخصات ظاهری چک‌های بانکی می‌شود و همچنین با درج کدهای پیگیری اختصاصی در هر برگه چک، باعث می‌شود که استعلامات قانونی نظیر صحت مشخصات صادرکننده، نداشتن سابقه چک برگشتی و نبود سوءسابقه صاحب دسته چک را راحت‌تر انجام شود.
بنابراین، اگر دارنده دسته چک مقاصد مجرمانه‌ای داشته باشد، بانک مرکزی می‌تواند به آسانی و با استعلام اطلاعات مالی و بانکی شخص، عملکرد او را رصد کند. همچنین با الکترونیکی شدن فرآیند صدور چک و ثبت اطلاعات هر چک، در واقعیت بسیاری از امور مانند پشت‌نویسی یا ظهرنویسی چک بی‌معنا می‌شود.
ثبت اطلاعات چک بی‌محل و پیگیری آن
می‌دانید که چک زمانی بی‌محل صادر می‌شود صاحب دسته چک، وجه لازم برای پرداخت به دارنده چک را در حساب بانکی خود نداشته باشد. حال در قانون جدید چک تلاش شده است تا امکانات زیادی برای پیگیری چک‌های بی‌محل فراهم شود.
طبق قانون چک قدیم، هر گاه شخصی چک بی‌محلی دریافت می‌کرد، برای پیگیری حقوقی وضعیت چک خود ناچار به تنظیم دادخواست و طی کردن فرآیند قضایی برای توقیف اموال صاحب دسته چک بود. اما یکی از تغییرات اساسی قانون جدید چک پیگیری آسان‌تر چک بلامحل است که مطابق ماده ۲۳ شخص می‌تواند با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت، به دادگستری مراجعه کرده و مستقیما درخواست صدور اجراییه برای مبلغ چک را انجام دهد.
به علاوه ماده ۵ مکرر قانون جدید چک بیان می‌دارد که پس از احراز غیرقابل پرداخت بودن مبلغ چک توسط بانک، بانک موظف است اطلاعات مرتبط را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت کند. مزیت این امر این است که پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت اطلاعات، تمام بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری به شکل یکپارچه از موضوع مطلع شده و خدمات‌رسانی به مشتری متخلف را متوقف می‌کنند. به عبارتی مطابق قانون جدید چک با ثبت اطلاعات چک بی‌محل، افتتاح حساب و صدور کارت بانکی، گشایش اعتبار اسنادی و پرداخت هر گونه تسهیلات بانکی به صاحب دسته چک ممنوع می‌شود.
همچنین بانک‌ها وظیفه دارند با دسترسی به تمام حساب‌های شخص، به اندازه مبلغ کسری چک، وجوه موجود در حساب‌ها را مسدود کنند
سخن آخر
در این مطلب تلاش کردیم تا تغییرات مهم مرتبط با قانون جدید صدور چک را تشریح کنیم. بدون شک با الکترونیکی شدن بسیاری از فرآیندهای مرتبط با صدور دسته چک و استفاده از برگه‌های چک، می‌توان گام مهمی در جهت سهولت و امنیت معاملات میان افراد برداشت.
با این حال نباید فراموش کرد که قانون جدید چک به دلیل آنکه به تازگی لازم‌الاجرا شده است و همچنان حاوی برخی نکاتی است که ممکن است در عمل افراد را درگیر خود کند.
